Thiên y ana

Thiên Yana có nguồn gốc từ nàng thần xứ sở Pô Inư Nagar của người Chăm. Hình mẫu Pô Inư Nagar bắt nguồn từ Devi – hình tượng âm tính mang đến sức mạnh sáng chế và diệt trừ của vũ trụ, giữa những nữ thần về tối thượng trong thần năng lượng điện Hindu giáo.

Tuy nhiên, khi gia nhập và sống thọ trong xã hội của bạn Chăm, chịu tác động “dội ngược” của những tín ngưỡng phiên bản địa nên thiếu nữ thần Devi đang trở thành nhân vật lịch sử một thời mang yếu tố của một anh hùng văn hóa, cô gái thần xứ sở của tín đồ Chăm – Pô Inư Nagar.

Trước rứa kỷ XVI, phụ nữ thần Pô Inư Nagar được thờ phụng sinh hoạt thánh địa Pô Nagar Nha Trang (Khánh Hòa). Vày nhiều nguyên nhân, đến giữa TK XVI tín đồ Chăm đang chuyển phụ nữ thần của chính bản thân mình về bái ở thường Pô Inư Nagar tại thôn Hữu Đức (Ninh Thuận), còn thánh địa Pô Nagar biến hóa nơi cúng phụng mẫu thần của người việt nam ở nam giới Trung bộ – thánh chủng loại Thiên Yana.

Từ một vị đàn bà thần Chăm, Pô Inư Nagar đã có Việt hóa nhưng trong những số đó căn tính Chăm vẫn còn rất rõ nét. Đó là bộc lộ sự tương đương trong văn hóa Chăm và Việt sống “nguyên lý thờ mẹ”.

Truyền thuyết Thiên Yana lưu giữ truyền làm việc vùng đất Khánh Hòa, được ghi trên bia đá ở Tháp Bà Nha Trang nói đến Bà Thiên Y của bạn Việt, dẫu vậy có nguồn gốc từ truyền thuyết thần thoại về cô bé thần mẹ xứ sở Pô Inư Nagar của tín đồ Chăm sinh sống tiểu quốc Kauthara. Qua thời gian, câu chuyện về bà bầu của tín đồ Chăm và người việt ở đây cũng có dị bản, nhưng trong các số ấy sự tương đồng là chủ yếu, dị biệt là tiểu tiết…

Bà đổi thay vị thần được thờ tự trong vùng dựa trên những thánh tích của bà: dạy dân biết trồng lúa, dệt vải, sản xuất, lo sinh kế, tránh hoán vị nạn và các phép tắc nghề nghiệp và công việc để nuôi nhau. Bà là thần bảo trợ cho số đông nghề nghiệp, thường xuyên hiển linh, cứu giúp nhân độ thế.

Những fan bị dịch hiểm nghèo, bạn hiếm muộn, ước mùa, trị dịch bệnh… đến cầu bà mọi được linh ứng. Dù huyền thoại về bà được xuất hiện dưới hoàn cảnh nào thì so với người siêng và người việt nam ở phái mạnh Trung Bộ, Pô Inư Nưgar/Thiên Yana vẫn luôn là thánh mẫu buổi tối thượng trong đời sống tâm linh.

Thiên Yana trong đời sống vai trung phong linh

Hiện nay, tùy từng nơi, do tính chất của chuyển động sản xuất mà bài toán thờ phụng Thiên Yana mang các sắc thái khác nhau. Với những ngư dân chuyên khai quật biển thì bà và ông nguyễn nam Hải được xem như là vị thánh phù hộ cho nghề cá và ngư dân, trong lúc đó ở phần nhiều làng siêng nghề nông bái bà cùng với tư bí quyết là thánh mẫu mã dạy cho dân biết trồng trọt, hộ trì mùa màng, khai hóa văn minh.

Đối với dân cư thành thị, đặc biệt quan trọng người làm cho nghề mua sắm thờ bà như 1 vị phúc thần, phù hộ mang lại họ buôn may, bán đắt. Với người dân chuyên nghề khai thác lâm sản Thiên Yana trở thành bà chúa trầm hương, chúa rừng… Hầu như, trong tất cả mọi ngành, nghề sinh hoạt Nam Trung bộ đều in đậm tín ngưỡng bái bà.

Mỗi khi liên hoan vía bà diễn ra, trong nghi thức mộc dục thì điều đắm say sự nhiệt tình của tín trang bị không phải là một trong những quy trình bắt buộc của nghi lễ mà đó là nước rửa mặt tượng bà – thứ mà người ta cho rằng có phép thuật vạn năng sẽ mang đến cho con người sức khỏe và may mắn.

Có thể thấy rằng đời sống tâm linh của bạn dân nam giới Trung bộ rất đa dạng mẫu mã và đa dạng, từng ngành, nghề lại có những tránh kỵ đặc thù với đều vị thần linh chủ yếu nhưng hầu hết thấy sự xuất hiện của bà cho dù trực tiếp hay loại gián tiếp.

Bà với sứ mệnh là vị phúc thần của cả vùng nên luôn luôn luôn được người dân cung kính, cúng phụng, và so với họ bà như một nơi dựa ý thức không thể thay thế được, tựa như những bạn con phụ thuộc vào sự bảo hộ của mẹ.

Xem thêm: Phân Tích Ý Nghĩa Bài Thơ Nam Quốc Sơn Hà, Phân Tích Ý Nghĩa Của Bài Thơ Nam Quốc Sơn Hà

…Và vào cả cuộc sống tín ngưỡng

Để dung hòa và lập nghiệp bên trên vùng đất mới, người việt nam ở phái nam Trung bộ đã chào đón hệ thống thần linh và nghi thức thờ cúng của tín đồ Chăm.

Nhiều nghi thức tế lễ hoàn toàn xa lạ với truyền thống cuội nguồn nhưng được người việt thực hành một cách cung kính, được xem như là lệ ông bà không có ai dám bỏ, như việc: dùng gậy thọc vào khe nứt hang đá tượng trưng cho sự giao thích hợp nam phụ nữ khi mong mùa ở hòn đảo Hòn Đỏ, Hòn Nhàn; thờ cúng số đông sinh thực khí linga-yoni ngơi nghỉ Tháp Bà Nha Trang, miếu Ông Thạch (Khánh Hòa), tháp Nhạn Phú Yên…

Mặc cho dù được Việt hóa bằng tên gọi, truyền thuyết thần thoại và một trong những nghi thức tế lễ nhưng bắt đầu Chăm của nó thì cần yếu phủ nhận.

Cũng khoảng hai chục năm trở về đây, vào trong ngày vía bà (19 cho 23-3 âm lịch) tín đồ Chăm thường xuyên đổ về Tháp Bà – Nha Trang tham tham dự tiệc và thực hành những nghi lễ truyền thống lâu đời thờ cúng bà bầu xứ sở của mình.

Tại đây thuộc tồn tại hai hiệ tượng thờ cúng và một vị thần của hai dân tộc Việt cùng Chăm. Vùng phía đằng trước thần năng lượng điện là nghi tiết thờ bái Thiên Yana – vị thần được triều đình nhà Nguyễn công nhận và liệt vào hàng thượng đẳng thần với những nghi thức tế lễ long trọng, được tổ chức triển khai chặt chẽ.

Từng đoàn khách hành hương và bé nhang môn sinh kiên trì, nhẫn nại vào tháp dâng hương lên thánh mẫu, các vận động hầu đồng, múa bóng và trò diễn sở hữu vui cho mẫu diễn ra liên tục trong lễ hội, được chuẩn bị đặt ví dụ và đơn độc tự.

Người Việt bái mẫu bằng đồ chay, bởi vì họ ý niệm bà là Phật mẫu (trừ nghi thức cúng bà của xóm Cù Lao với tư cách là thành hoàng làng mạc được tổ chức triển khai vào lúc 1 giờ sáng ngày 23-3 thì lễ vật cúng đó là heo quay và vịt).

Phía sau tháp, tín đồ Chăm tổ chức lễ cúng bạn nữ thần xứ sở theo phong cách riêng của mình, quy mô lớn nhỏ tuổi tùy trực thuộc vào từng cá nhân, gia đình, loại họ. Bọn họ không thờ trong thần điện mà cúng ở ngoại trừ tháp, bao gồm múa bóng truyền thống cuội nguồn của người Chăm, lễ vật dâng cúng là dê, gà, trứng, cơm canh, trầu rượu…

Mặc cho dù mỗi tộc bạn thờ từ bỏ theo cách không giống nhau nhưng từ đầu đến chân Việt và tín đồ Chăm vẫn hòa đồng, không bài xích nhau khi cùng tổ chức và thực hành thực tế nghi thức thờ phụng thánh mẫu/thần bà bầu xứ sở của mình trong thuộc một không gian thờ tự.

Trong lễ vía bà Thiên Yana ở Nam Trung cỗ thường ra mắt nhiều loại hình nghệ thuật diễn xướng dân gian, như hát bộ, múa siêu, hò bẫy trạo, hát bài chòi, múa võ, đặc biệt là múa bóng. Múa nhẵn là đặc thù tiêu biểu tốt nhất trong lễ hội vía bà của khắp cơ thể Chăm và người việt nam ở phái nam Trung Bộ.

Theo thời gian, những điệu múa tín ngưỡng cổ truyền của người việt dần hòa nhập cùng với điệu múa tín ngưỡng truyền thống của tín đồ Chăm, làm cho đặc trưng của điệu múa thờ mẫu ở phái mạnh Trung cỗ – múa bóng. Không tính yếu tố mang tính chất tín ngưỡng thì múa bóng là 1 trong di sản nghệ thuật dân tộc cần được gìn giữ cùng phát triển.

Do vậy, tín ngưỡng bái Thiên Yana là một trong những yếu tố đặc biệt và là môi trường thuận lợi cho sự ra đời và cách tân và phát triển nhiều mô hình văn nghệ dân gian ngơi nghỉ miền khu đất này.

Tín ngưỡng cúng Thiên Yana với xuất phát điểm từ tín ngưỡng thờ thần người mẹ xứ sở của fan Chăm sẽ được bạn Việt chào đón và dần trở thành tín ngưỡng chủ đạo trong đời sống tâm linh của người việt vùng nam Trung Bộ.

Có thể nói đó là một hiện tượng lạ tín ngưỡng tôn giáo, văn hóa truyền thống độc đáo, kết tinh quy trình giao lưu, hội nhập và kế thừa giữa nhì nền văn hóa, tín ngưỡng chuyên – Việt trong kế hoạch sử./.