Thành phiên an

Tộc phả cái họ Bế-Nguyễn khi viết về Lê Văn Khôi, đến hay được cả dung mạo, tính cách, rằng: “Bế Nguyễn Nghê (Hai Khôi tức Nguyễn Hựu Khôi) là fan cao lớn, dũng mãnh, tính xuất xắc khôi hài, tài võ xuất chúng. Sức có thể nhấc được hai cối đá lớn, rất có thể nắm tay bóp nát quả dưa, mỗi bữa cơm thông thường rượu thịt số đông 5 cân nặng mà vẫn không đủ no”.

Còn “Cao bằng tạp chí” bởi vì Bế Nguyễn Huỳnh biên soạn năm Canh Thìn (1820), tích lũy truyền thuyết dân gian nhắc lại, từ đó Khôi thủa nhỏ nhắn thông minh, béo lên có sức mạnh phi thường, lượng nạp năng lượng thì vô kể. Bao gồm giai thoại chứng tỏ sức lực của Khôi, rằng “Một hôm có trăng tròn người dân bạn dạng khiêng 4 cây mộc lim đi qua trước góc cửa Khôi ngồi ngủ ngơi. Ai nấy hầu như toát mồ hôi thấm ướt lưng vai, khôn cùng mệt nhọc.

Khôi trông thấy cười cợt nói rằng: những anh kém cỏi quá, vài cây gỗ mà phải bấy nhiêu bạn khiêng! Mọi người nói: Vậy thì anh vác demo xem! Khôi nói: những anh hãy dường hết phần cơm sáng nay cho tôi thì tôi sẽ giúp. Mọi bạn đồng ý. Khôi bèn vác hai vai nhị cây mộc lim, nhì nách cặp hai cây khác (?) dancing qua khe rộng hơn một trượng. Mọi tín đồ thán phục tranh nhau nhường nhịn phần cơm của bản thân cho Khôi. Khôi ăn một hơi hết nhẵn đôi mươi suất cơm”.

Ấy, truyền thuyết thần thoại đất Cao bằng còn giữ truyền lại về Khôi như thế. Trong những lúc dân khu đất vùng Hà An, Hà Quảng, Thông Nông sống Cao bởi thì truyền, Khôi thuở nhỏ xíu ham chơi nhưng học xuất sắc và có tài năng luyện ngựa, thuần được cả ngựa chiến dữ của quan lại tỉnh. Ở nơi xa xôi rất Bắc là vậy, nhưng mà Lê Văn Khôi theo về với Lê Văn Duyệt, cớ sự ra sao?

Trong “Đại phái nam liệt truyện”, cho thấy việc ấy xẩy ra vào năm Kỷ Mão (1819) thời vua Gia Long. Bấy tiếng “hai trấn Thanh Nghệ cùng ở thanh thản (Ninh Bình), Thiên quan liêu (Nho Quan) đều lưu dân thổ phỉ tập kết nhau làm cho giặc, quan lại sở trên không kìm nén nổi. Vua không đúng Tả quân Lê Văn chuyên chú tới đó để kinh lược, Khôi mộ quân phụ thuộc dưới trướng, tấn công dẹp thường có công, Duyệt yêu thích dùng làm nanh vuốt”. Điểm này, trong “Bản triều các bạn nghịch liệt truyện” cũng đồng quan điểm như thế.

Vua Minh Mạng lệnh giết thịt hết những người tham gia nổi loàn Lê Văn Khôi

Trả thù đến dưỡng phụ

Có được Khôi trong tay, sức khỏe của Tả quân Lê Văn để ý lại như hổ mọc thêm cánh. Như chúng ta đã biết, oai danh của vị Tổng trấn Gia Định thành, lan ra mang lại cả láng giêng còn nên nể sợ; trong sự việc chọn tín đồ kế vị vua Gia Long, Tổng trấn họ Lê không trùng chủ kiến với vua. Vì vậy về sau, vua kế vị Minh Mạng lên ngôi, mang trong tâm địa sự thù hận với ông do không lựa chọn mình, hóng dịp vị công thần chết, vua bắt đầu ra tay.

Ở vụ án Lê Văn chuyên chú kỳ trước, chúng ta đã hay, Bạch Xuân Nguyên vào thành Gia Định (đã đổi có tác dụng thành Phiên An) nhưng mà khơi bắt buộc mối hận thù làm việc Lê Văn Khôi (bấy giờ làm Minh Nghĩa vệ Phó Vệ úy) khi danh tiếng cha nuôi bị xúc phạm, còn bản thân và đồng chí thì bị đối xử, tra xét cực kỳ nghiệt. Vì thế mà “Cận đại Việt sử diễn ca” chép:

“Văn Khôi phẫn khí nghiến răng,

Đồng mưu bè lũ giết thằng Xuân Nguyên.

Cả nhà đâm chém ngửa nghiêng,

Chạy sang, Tổng đốc suối vàng theo chơn.

Loạn quân la hét vang rần,

Xúm nhau mổ ruột gian thần vạch ra”.

“Bản triều bạn nghịch liệt truyện” nói về việc khởi loàn của Khôi, ấy là viên quan cha chánh Bạch Xuân Nguyên vốn tham lam, tàn bạo, được quánh cách chỉ định nên ra sức phỉnh hót triều đình, “tự xưng phụng mật chỉ tra cứu xét lại việc tư của Duyệt, bày nhiều nhân bệnh để trị tội các thuộc hạ bên dưới trướng của Duyệt, tra hỏi lại đàn Khôi để kết tội, cùng để buộc tội luôn cả duyệt nữa”.

Chính bởi vì sự lộng quyền của Khôi (hay sự lag dây của vua Minh Mạng) mà gây nên sự tấm tức cao trào của Khôi. Vẫn sách này chép “Tên Khôi, sợ hãi tội mang lại mình, cần mưu làm loạn và nói là để phục thù cho Duyệt”.

Xem thêm: Lũ Bán Nước - Càng Xem Càng Căm Ghét Trước Tội Á Của

Và nạm là, nhằm ngày 18/5 năm Quý Tỵ (1833), Khôi cùng quan binh những đội Hồi Lương, Bắc Thuận, Thanh Thuận, An Thuận bất chợt nhập vào thành làm thịt Bạch Xuân Nguyên, bó fan tên này có tác dụng đuốc tế trước mộ Lê Văn Duyệt, giết luôn luôn Tổng đốc Nguyễn Văn Quế, chiếm phần lấy thành mà chống lại triều đình. Chỉ vào một thời gian ngắn, theo “Việt sử tân biên”, Khôi đã chiếm lĩnh được An Giang, Vĩnh Long, Hà Tiên, sáu tỉnh nam kỳ lần lượt bên trong tay Lê Văn Khôi. Đâu chỉ thế, “sự biến thành Phiên An” còn nhận ra sự hưởng ứng của những lực lượng khác, như trong “Quốc sử ngâm” bao gồm ghi:

“Lê Khôi nổi loạn Nam Kỳ,

Man, Lào phòng cự, Bắc thì Nông Vân”.

Trong phân tích “Lê Văn Khôi với sự trở thành Phiên An (1833-1835), GS. Nguyễn Phan Quang cho hay, cuộc nổi dậy này, lại thêm có Xiêm La, Cao Miên tận hưởng ứng cùng với Khôi, cần rất mạnh. Vua Minh Mạng bởi bài toán này, nhưng mà nổi trận lôi đình, trách tội Lê Văn chu đáo nuôi mầm tai họa, án hậu tử của Lê Văn Duyệt tiếp nối hình thành.

Cố Du bị xử lăng trì

Án nghiệt danh mang lại cuộc nổi loạn

Sự trở thành Phiên An do Lê Văn Khôi đứng đầu, kéo dãn tới 3 năm (1833-1835) khiến cho vua quan công ty Nguyễn hết sức vất vả điều quân kháng đỡ, tấn công dẹp. Nạm rồi, như trong “Gia Định xưa”, Huỳnh Minh mang lại hay, cuộc nổi lên cũng mang lại lúc vãn hồi khi quan quân triều đình vây thành quanh năm trong cả tháng “tình thế cực kỳ gay cấn, bấy giờ một chiến hữu đã từng thề sống mái với nhau là Vệ úy Thái Công Triều lại trở lòng quy thuận triều đình.

Đau khổ, căm hơn, lo ngại quá độ khiến thân xác ông (chỉ Lê Văn Khôi-Người dẫn chú) suy nhược. Vào thời gian tháng Chạp năm Quý Tỵ (1833) Lê Văn Khôi bịnh mất”. Tuy nhiên, vào “Hoàng Việt cạnh bên Tý niên biểu” thì ghi Khôi mất năm ngay cạnh Ngọ (1834).

Mất người đứng đầu, các chiến hữu của Khôi vẫn kiên định chiến đấu nhưng rồi cuối cùng, thành Phiên An cũng trở thành hạ vào tháng 7 năm Ất mùi hương (1835). Cùng đây, đó là lúc số phận đông đảo kẻ chiến bại được định đoạt rất là nghiệt ngã. Kề bên án của Lê Văn để ý được tuyên mà shop chúng tôi đã nói rõ sống kỳ trước, thì với những người can dự “cuộc nổi loạn”, tử vong cầm sẵn.

Hãy xem trong “Việt nam danh tướng mạo yếu mục” chép về số trời của họ: “Vì binh ngụy (chỉ quân Lê Văn Khôi-Người dẫn chú) bị vây đã cha năm, phần đói khác (khát) cực khổ, cần ai nấy cũng hình tí hon vóc ốm; song tuy vậy chớ chạy cũng chẳng ngoài án tử hình; đức Minh Mạng lúc đó xuống lịnh đồ sát cả thảy, chẳng chừa một người con đỏ.

giết thịt sạch thành Saigon rồi, truyền đem hết cả những thây đó vào chôn thông thường một huyệt tại làng mạc Chí Hòa bây giờ, được tục kêu là “Mả Ngụy”. Chỉ có Lê Văn Khôi đang thát (thác) trước thời gian ngày thành bị lấy” (chúng tôi chép nguyên văn theo chính tả xưa).

Ấy là vấn đề ghi chép thông thường về hậu kết cuộc nổi dậy, cả thành Phiên An vớ thảy phần đa bị thịt hết. Còn bình thường cục vắt thể, xem vào “Việt nam giới sử lược”, thấy thảng thốt làm sao khi quân triều đình hạ được thành“vào bắt làm thịt quân giặc cả thảy mang lại 1.831 người, mang chôn phổ biến một chỗ”.

Theo tập san “Revue Indochinoise” số 7-8 năm 1915 thì 6 trọng phạm bị đóng góp cũi giải về Huế, trong số ấy có Linh mục người Pháp là Marchand (cố Du), một tín đồ Tàu tên Mạch Tấn Giai, và nam nhi Khôi mới lên 7. Tội xử tử được tuyên với các trọng phạm. Nạm Du với 5 người kia bị tội lăng trì.

list của họ, vào “Gia Định xưa” còn ghi: nhỏ Khôi, cầm cố Du, Mạch Tấn Giai, Hoành, Trấm, Bột. Riêng rẽ Lê Văn Khôi bị bị tiêu diệt trước đó, thì chiêu tập bị quật lên, sọ bị nhốt vào cũi cơ mà điệu về kinh nhằm thọ hình. Đời có tác dụng vua của Minh Mạng đạt các thành tựu, cơ mà “sự trở thành Phiên An” cùng đầy đủ án tử hàng nghìn người, vẫn là 1 trong vết black của vị vua có nhiều cải biện pháp này...