Nước việt thời xuân thu

Khi hiểu những thắc mắc “Vì sao đang thống trị vn hơn nghìn năm mà sau cùng Trung Quốc vẫn không thể nhất quán Việt Nam?”. Hoặc “Người vn (tộc bạn Kinh) bởi vì sao cơ mà khó đồng điệu như vây?(1), đa số người nghĩ chắc hẳn là chủ ý của những chàng trai người Việt nặng đầu óc dân tộc chủ nghĩa. Tuy thế thật bất ngờ, những thắc mắc này và tương tự như vậy hiện nay là phần nhiều chủ đề nóng của những diễn đàn tranh luận bên trên mạng mạng internet của bạn Trung Hoa, bởi tiếng Trung chứ không hẳn của tín đồ Việt.

Bạn đang xem: Nước việt thời xuân thu

Tượng vượt tướng nam Việt Lữ Giaở Linh Tiên Đạo Quán, Hoài Đức, HN.

Họ đã phỏng vấn nhau, đại một số loại thế này: rộng một ngàn năm, trước khi nhà Tống lên ngôi, Giao Châu là ở trong Trung Hoa, dù người mẹ họ Trưng có nổi lên cũng chỉ mấy năm là dẹp yên. Cố kỉnh mà bởi vì sao tự đời Tống trở đi những triều đại trung hoa không thể hàng phục nổi Việt Nam. Hơn nữa, dân tộc bản địa Việt Nam, bạn Kinh ấy, trường đoản cú đâu mà ra, hình thành từ thời gian nào? bạn Hán chúng ta từ cổ xưa đã tất cả sức đồng nhất cực mạnh. Số dân tộc đã bị Hán tộc đồng bộ không đếm xuể. Nguyên nhân chừng ấy năm đô hộ vậy cơ mà không đồng hóa nổi Việt Nam… ví như An nam là thuộc trung quốc từ thời đó, liệu hiện nay quần hòn đảo Nam Sa (VN hotline là ngôi trường Sa) có thành vấn đề không? nước ta có còn chiếm lĩnh được nhiều đảo ở phái nam Sa như hiện nay không?

Là người việt Nam, chắc ai cũng muốn bao gồm mình kiếm tìm câu trả lời cho những câu hỏi thú vị đó. Chúng ta từng nghe nói rằng, từ xa xưa một dải non sông mênh mông từ nam sông Dương Tử trở về nam là nơi các tộc dân Việt sinh hoạt và cách tân và phát triển nền lịch sự lúa nước rực rỡ. Nắm rồi ngày nay, hầu hết đều đổi mới lãnh thổ và quốc gia của bạn Hán, dùng Hán ngữ và văn hóa truyền thống Hán. Quá trình đó bạn ta quen call là Hán hóa. Vày vậy chú ý lại lịch sử Bách Việt và quy trình Hán hóa Bách Việt, và quy trình Hán hóa Bách Việt, là một cách ôn nuốm tri tân hữu ích. Đáng tiếc nuối là thời ngày xưa đó lịch sử dân tộc chủ yếu hèn ghi chép lại bằng Hán ngữ cổ nghỉ ngơi Trung Hoa, rất khó tiếp cận với nhiều phần hiện nay. Bởi vì lẽ đó tín đồ viết bài này nỗ lực tóm tắt phần nhiều gì mà lại sử sách cổ còn ghi lại, kết hợp với những tài liệu công nghệ đã công bố của một số trong những học đưa uy tín trên cầm cố giới, ngõ hầu cung cấp một vài thông tin hữu ích, những chiều, của cả còn vẫn tranh cãi.

Bách Việt là ai với ở đâu?

Vào cao cấp cổ, từ bỏ đời công ty Thương 商朝 (khoảng 1600-1046 TCN), trong văn từ thì chỉ bao gồm một chữ Việt 戉 (nghĩa là mẫu rìu), cũng là tên chung đến tộc bạn ở phía Nam không hẳn là bạn Trung Hoa, vị tộc bạn này áp dụng rìu (Việt) có tác dụng công cụ. Về sau, vào thời Xuân Thu Chiến quốc 春秋 戰國 (722-221 TCN) bước đầu trong văn tự tất cả hai chữ Việt là 越 cùng 粤, hồ hết chỉ cỗ tộc Việt, dùng hệt nhau (Sách cổ viết là 越粵互通-Việt Việt Hỗ Thông), ta hay gọi 越 là Việt bộ tẩu 走 (đi, chạy) và Việt 粤 là Việt cỗ mễ 米-(lúa)2.

Trong Hán ngữ cận, hiện đại, hai chữ Việt này (có thể trường đoản cú sau đời Minh) thì dùng bao gồm phân biệt rõ ràng. Chữ Việt bộ tẩu 越 là đề tên tộc Việt của nước Việt có lãnh thổ làm việc vùng Bắc Triết Giang, thời nay là vùng Thượng Hải, Ninh Ba, Thiệu Hưng (Cối Kê 會稽 xưa). Một nhiều loại ca kịch cổ sống vùng này vẫn còn đấy tên là Việt Kịch 越剧. Chữ Việt cỗ tẩu này cũng là tên của tộc phái nam Việt (Triệu Đà) Âu Việt với Lạc Việt (Việt phái nam ngày nay), Mân Việt (Phúc Kiến), Điền Việt (Vân Nam, Quảng Tây)… Chữ Việt 粤 cỗ mễ 米 thời nay dùng ghi tên dân cư vùng Quảng Đông, Hồng Kong, Ma Cao… những người dân này sử dụng ngữ điệu gọi là giờ đồng hồ Quảng Đông (Cantonese). (Ai đến quảng châu trung quốc đều thấy biển xe ô tô đều ban đầu bằng chữ 粤 nguyên nhân là vậy).

Bởi vì xưa bao gồm đến hàng ngàn tộc Việt, vì thế sử sách gọi bình thường là Bách Việt 百越 hoặc 百粤. Tên thường gọi Bách Việt mở ra trong văn sách lần trước tiên trong cỗ Lã thị Xuân Thu 吕氏春秋 của Lã Bất Vi 呂不韋 (291–235 TCN) thời công ty Tần.

Trong lịch sử vẻ vang Trung Hoa, toàn cục vùng khu đất Giang phái nam (tên hotline vùng nam giới Sông Dương Tử), rộng bảy tám nghìn dặm từ bỏ Giao Chỉ cho Cối Kê, trường đoản cú trước thời Tần Hán đều là vị trí cư ngụ của những tộc Bách Việt.

Thời bên Hạ điện thoại tư vấn là Vu Việt 于越, đời Thương gọi là Man Việt 蛮越 hoặc nam giới Việt 南越, đời Chu call là Dương Việt 扬越, ghê Việt 荆越, trường đoản cú thời Chiến quốc hotline là Bách Việt百越.

Sách Lộ Sử của La túng thiếu (1131 – 1189) fan đời Tống viết3: Việt thường, Lạc Việt, Âu Việt, Âu ngai, Thả âu, Tây âu, Cung nhân, Mục thâm, Tồi phu, ráng nhân, thương ngô, Việt khu, Quế quốc, Tổn tử, Sản lí (Tây Song bản Nạp), Hải quý, Cửu khuẩn, Kê dư, Bắc đái, Phó cú, khu vực ngô (Cú ngô)…, điện thoại tư vấn là Bách Việt.

Hán Hóa Bách Việt – tiến trình từ thượng cổ cho trước thời Tần-Hán

Gọi Hán hóa chỉ là để cho tiện thôi, thực ra không đúng, vì bây giờ làm gì đã bao gồm nhà Hán. Nhì nước Ngô – Việt là những tộc Bách Việt được ghi chép khôn xiết sớm vào sử sách. Nước Ngô 吴国，còn điện thoại tư vấn là Cú Ngô 句吴, Công Ngô 工吴,攻吾… lập quốc vào thời Chu Vũ vương vãi (thế kỷ 12 TCN), kinh thành ở sơn Châu 苏州 ngày nay, trường đoản cú thủy tổ là Ngô Thái Bá 吳太伯 truyền đến Phù Sai夫差 thì bị tiêu vong bởi nước Việt (473 TCN). Thực ra ghi chép nhanh nhất trong sử sách là Vu Việt 于越, tiền thân của nước Việt 越 国 thời Chiến quốc. Nước Việt đã tồn tại muộn độc nhất cũng từ thời nhà Thương, không tham gia vào sự khiếu nại Vũ Vương phạt Trụ (1046 TCN), tuy nhiên sử có ghi là hơi lâu trước này đã làm khách khứa của Chu Thành vương 周成王(1132 – 1083 TCN). Nước Việt đã bao gồm một văn hóa dân tộc quánh sắc, hotline là văn hóa truyền thống Mã Kiều 馬橋文化, mà những chứng tích vẫn tìm thấy khi khai thác di chỉ Thái hồ 太湖地區. Nước Việt định đô ở Cối Kê 會稽 (Thiệu Hưng ngày nay) truyền đến đời Câu Tiễn句踐 (496 – 464 TCN) thì bành trướng lên phía Bắc, năm 473 TCN sau thời điểm diệt nước Ngô, không ngừng mở rộng bờ cõi Bắc chiếm Giang sơn 江蘇, Nam đoạt Mân Đài 閩台 (tức Phúc loài kiến ngày nay), Đông cạnh bên Đông Hải 東海, Tây đến Hoàn phái mạnh 皖南 (phía phái mạnh An Huy ngày nay), hùng cứ một cõi Đông Nam. Đến năm 306 TCN, nước Sở 楚國 nhân nước Việt, triều vua Vô Cương, nội loạn, bèn liên kết với nước Tề 齊國 tiến chiếm phần nước Việt, thay đổi quận Giang Đông, nước Việt hay diệt và bị Sở hóa từ bỏ đó. Phần nhiều sự kiện này được ghi chép tỉ mỉ trong bộ sử Ngô Việt Xuân Thu 吳越春秋 vì chưng Triệu Diệp 赵晔 thời Đông Hán soạn (~năm 25). Các nhà khoa học nắm giới thời buổi này cũng sẽ phục dựng khá đầy đủ lịch sử này, lấy ví dụ như xem Eric Henry4.

Đến đây cần nói rõ, Sở là nơi bắt đầu Hoa Hạ (sau này gọi là Hán) hay là Bách Việt, hiện nay còn các tranh cãi. Dân Hoa Hạ (chính là tộc Hán sau này) dấn mình là con cháu của Tam Hoàng, Ngũ Đế. Tam Hoàng thì cực kỳ thần tiên, mơ hồ, Ngũ Đế gồm vẻ ví dụ hơn. Theo Sử ký của tư Mã Thiên5 thì sẽ là năm chi: Hoàng Đế (黃帝), chăm Húc (顓頊), Đế cốc (帝嚳), Đế Nghiêu (帝堯), Đế Thuấn (帝舜). Dân nước Sở tự thừa nhận thuộc bỏ ra Chuyên Húc, bọn họ Cao Dương 高阳 có nghĩa là tộc Hoa Hạ (Hán). Đất nước Sở nằm ở trong phần giữa sông trường Giang, vùng nam giới Bắc hồ nước Động Đình, quen hotline là vùng kinh Sở (Hồ Bắc – hồ Nam của trung hoa ngày nay). Vùng kinh Sở nằm chồng lấn phía Nam lưu lại vực sông Hoài sông Vị của dân Trung Nguyên Hoa Hạ. Đó là vùng đất đầu tiên mà một bỏ ra của dân Hoa Hạ (chi chăm Húc) thiên di xuống. Công ty thơ mệnh chung Nguyên (340 – 278 TCN) fan nước Sở, mở đầu bài thơ Ly Tao đang viết6: Bá Dung nhớ thân phụ ta thuở nọ, /Vốn mẫu vua về bọn họ Cao Dương (Nhượng Tống dịch thơ). Trước khi con con cháu Cao Dương nam thiên cho đây, dân bản địa là tộc nào? Nước Sở lập quốc vào cuối đời Thương quãng đời đầu Chu (1042 TCN). Sách Sử cam kết – thiên Sở cầm cố gia viết rằng người Sở là dân Man (Sở Man), vua Sở nhận mình là dân Man Di7. Man là chữ người Hoa Hạ call dân miền nam không đề nghị là Trung Hoa. Những khai quật khảo cổ sinh hoạt vùng khiếp Sở gần đây cũng cho biết rằng thực ra cư dân về tối cổ sinh hoạt vùng ghê Sở có xuất phát Tam Miêu, một dân tộc bản địa thuộc đội Bách Việt. Đây có thể là team Âu Việt nghỉ ngơi phía Tây nên có cách gọi khác là tộc Tây Âu, để rõ ràng với Đông Âu là tộc Âu Việt phía Đông, tức vùng Mân – Đài (Phúc Kiến). Tộc Tây Âu, theo những nhà dân tộc học, rất có thể là tổ tiên những tộc H’mông, Lào, Miến, Thái… hiện nay, không nhiều nhiều cũng có thể có cùng huyết tộc người nước ta cổ. Bởi vậy là quy trình Trung Hoa hóa dân Man (Miêu tộc bạn dạng địa) đã bắt đầu từ cuối Thương quãng đời đầu Chu rồi. Hoàn toàn có thể tạm call đó là đợt đồng nhất thứ nhất.

Sự trung quốc hóa theo gia thế nước Sở, bành trướng mang đến Trùng Khánh, Quý Châu, sau đây sang tiếp phía Đông, trở thành 1 trong các thất hùng thời Chiến quốc. Đặc biệt là quý tộc Sở cổ đều có họ Hùng (熊 – bé gấu), vua Sở là Hùng Vương, phải chăng có liên hệ gì đó mang lại Hùng Vương sống Việt Nam, chỉ khác chữ nôm viết 雄 – hùng mạnh, (trong sử nước trung hoa cổ không tìm thấy ghi Hùng vương vãi 雄 này, chắc hẳn rằng đây là do các nhà Nho việt nam viết lại sau này!). Tóm lại đến thời mệnh chung Nguyên, rồi tiếp đến là thời gian Sở diệt Việt phía Đông, thì Sở đã hoàn toàn biến thành dân Trung Hoa, và quy trình Trung Hoa hóa Ngô – Việt là thừa trình nhất quán thứ hai, triển khai thông qua nước Sở.

Các nhà công nghệ Nhật, Mỹ, đã có không ít phát hiện, chứng tỏ nền hiện đại Ngô Việt sau thời điểm nước Việt bị khử và trung quốc hóa (đúng hơn là Sở hóa), đang theo dòng fan Ngô Việt chạy ra biển cả sang Nhật bạn dạng (tiếng Nhật bản đọc Hán tự theo phong cách nước Ngô, nên được gọi là ごおん-Go On- Ngô âm 呉音). Nền cao nhã đó đa phần theo phần tử tinh hoa của dân Ngô Việt chạy xuống phía dưới Nam phù hợp lưu thuộc Việt bạn dạng địa, bởi vậy văn minh Việt kéo trường đoản cú Lĩnh nam (phía Nam hàng Ngũ Lĩnh – tức Bắc Lưỡng Quảng ngày nay) cho Giao Chỉ. Theo phát hiện tại của Jerry Norman với Tsu-lin Mei (Washington University và Cornell University) thì nhiều từ cổ của tộc Việt nước Ngô Việt hiện tại vẫn phổ biến trong tiếng Việt ngày nay, ví dụ những từ: chết; chó, đồng (trong đồng cốt), sông, khái (hổ), ngà (trong ngà voi), nhỏ (trong nhỏ cái), ruồi, đằm (trong đằm ướt), sam (con sam), biết; bọt , bèo…8 Điều này minh chứng rằng dân Lạc Việt rất nhiều có thuộc huyết thống với dân Ngô Việt xưa. (Xem bản đồ).

Hán hóa Bách Việt- quy trình sau thời Tần-Hán

Cho đến trước khi Tần Thủy Hoàng diệt được sáu nước, dẹp bỏ nhà Chu, thống nhất trung hoa (221 TCN) thì dân Hoa Hạ (Hán tộc) chỉ chiếm khoảng lãnh và đồng điệu được dải đất từ Hoàng Hà xuống cho Ngũ Lĩnh9, còn tự Ngũ Lĩnh trở về nam (Lưỡng Quảng, Giao Chỉ, Hải Nam… điện thoại tư vấn tắt là Lĩnh Nam) thuộc về Âu Việt (gọi chung Tây Âu với Đông Âu) và Lạc Việt. Từ gớm Sở về bên Tây, tây nam (Vân Nam) vẫn còn đó thuộc về Điền Việt, Tây Âu, Đại Lý…

Vùng Bách Việt phía tây nam này (Vân Nam) thì mãi đến núm kỷ 12 còn độc lập, dù tín đồ Hán có thực hiện nhiều trận đánh tranh xâm chiếm lẻ tẻ. Chỉ với sau khi Mông Cổ chiếm phần Đại Lý (1253), Vân Nam, rồi tiếp đến chiếm nốt Trung Hoa, lập ra đơn vị Nguyên, thì Vân Nam bắt đầu nhập vào Trung Hoa. Năm 1381, Minh Thái Tổ bắt đầu bình định chấm dứt Vân Nam và cuộc Hán hóa hoàn tất hết sức nhanh. Thời buổi này hơn 61% người dân Vân phái mạnh là người Hán.

Vùng Lĩnh Nam chiếm phần làm đất trung hoa từ thời Tần – Hán, nhưng quá trình Hán hóa thì khá khó khăn và cho tới thời điểm bây giờ vẫn chưa xong hết (!). Cổ sử trung quốc chép thì Lĩnh Nam có nhiều bộ tộc Việt lập quốc như Tây Âu, Lạc Việt… bao gồm nước Dạ Lang (nhưng ko thấy chép Văn Lang!). Âu và Lạc10 là 1 trong những tộc Việt tuyệt là nhì tộc Việt không giống nhau, cho tới tận ngày nay vẫn còn tranh cãi. Sách “Hoài nam giới Tử” (139 TCN) thì chỉ viết gồm Tây Âu11 ko có kể tới Lạc nơi nào cả. Sách “Sử Ký” (94 TCN) muộn rộng một không nhiều thì cũng đều có viết Âu, không tìm kiếm thấy chữ Lạc đứng riêng biệt một mình, mà luôn luôn chỉ có chép Âu Lạc tức thời nhau12. Tuy nhiên trong Lã thị Xuân Thu (291–235 TCN) nhanh nhất có thể thì gồm chép” Việt Lạc-越骆”13. Việt Lạc rất có thể chính là nước Lạc Việt trong sử sách sau này, Việt Lạc là thu thanh trực tiếp từ ngôn ngữ người Việt, theo ngữ pháp Việt, còn trong tương lai ghi Lạc Việt là ghi chép qua thông ngôn sang Hán Ngữ, theo ngữ pháp Hán.

Luận theo sử sách chép, có thể thời chi phí Tần thì Âu với Lạc là hai đưa ra Việt khác nhau. Thời kỳ chiến đấu cản lại Tần thì rất có thể hai bỏ ra Việt này phối hợp lại với nhau thành một khối Âu Lạc. Cơ hội đó trung chổ chính giữa là ở Nam Trung Hoa, vùng Vũ Minh Mã đầu (Nam Ninh – Quảng Tây ngày nay). Chỉ với sau khi Hán Vũ Đế bình phái mạnh Việt của Triệu Đà thì hai bỏ ra này mới lại phân loại ra, cùng trung chổ chính giữa di về vùng quanh thành phố hà nội ngày nay.

Đồng thời cùng với nước Lạc Việt có nước Tây Âu giỏi Âu Việt mà tín đồ đứng đầu trong sử chép là Thục Phán. Tuy nhiên Âu Việt lập quốc dịp nào và Thục Phán từ bỏ đâu ra thì sử sách ko ghi rõ. Rất nhiều ý kiến nhận định rằng Thục Phán là hậu duệ của vương triều nước Thục. Quả thực sử tất cả chép một non sông tên là Thục Quốc, ngơi nghỉ Tây Nam china ngày nay. Thường Cừ (347）người đời Tấn viết trong Sách “Hoa Dương Quốc Chí”14: “Nước Thục Đông liền kề nước Ba, Nam giáp Việt, Bắc phân giới cùng với nước Tần, Tây tựa Nga Ba”. Vùng địa lý như vậy nên người dân ở đây bao gồm người Khương, người Việt, người Hoa Hạ. Loại họ Khai Minh có tác dụng vua nước Thục, truyền được 12 đời, mang đến năm 316 TCN đời Chu Thận vương vãi thì bị nhà Tần diệt15, hậu duệ chạy về phương Nam. Sử chép mang đến đây thì đứt đoạn, không nói gì tiếp. đến nên trong tương lai nói Thục Phán là hậu duệ Khai Minh thị, cha Thục Phán là Khai Minh Chế chỉ chiếm lưu vực Diệp Du Thủy (tức thượng nguồn sông Hồng)16, xưng là An Tri vương vua nước Tây Âu, sau truyền ngôi cho nhỏ là Phán, cũng chỉ là 1 trong giả thuyết, chép lại theo thần thoại cổ xưa của tộc dân Đại Y17.

Lúc này cũng chính là thời kỳ theo truyền thuyết là tất cả nước Văn Lang làm việc phía trung với hạ lưu sông Hồng (trong cổ sử trung hoa không có tên nước Văn Lang, chỉ có tên một nước là Dạ Lang, liệu có tương quan đến Văn Lang không?), do dòng bọn họ Hùng làm vua. Câu hỏi Thục Phán là hậu duệ nước Thục, tương tự như nước Văn Lang bao gồm vua Hùng trị vì 18 đời trong sử An phái nam là đánh dấu theo truyền thuyết. Tuy nhiên Thục vương vãi Tử thương hiệu Phán, Hùng vương vãi vua Lạc Việt, Thục khử Hùng Vương chiếm lãnh thổ, xưng là An Dương vương vãi thì bao gồm ghi vào sử cổ Trung Hoa từ đầu Công nguyên.

Theo quyển “Việt sử lược”18, của tác giả không rõ tên, có lẽ là người nước ta khắc in ở china vào quãng cuối Nguyên đầu tiên Minh (~1360), tất cả viết về nước Văn Lang, vua là Đối vương vãi 碓王, sau bị Thục Phán đánh đuổi, Phán xưng là An Dương Vương.

Sách cổ “Thủy gớm chú” dẫn lại lời ghi trong “Giao châu ngoại vực ký” rằng19 “… Thục vương vãi Tử dẫn binh tướng bố vạn tiến công lại Lạc vương vãi 雒王, Lạc hầu 雒侯, hàng phục các Lạc Tướng. Rồi đó Thục vương Tử xưng là An Dương Vương”. Sách “Cựu Đường thư” dẫn lại “Nam Việt chí” chép20 “Đất Giao Chỉ vô cùng màu mỡ, xưa bao gồm vua xưng là Hùng vương vãi 雄王, bao gồm Lạc hầu phò tá. Thục vương vãi Tử dẫn quân tướng tía vạn tiến đánh, khử được Hùng Vương. Thục xưng có tác dụng An Dương Vương, giai cấp Giao Chỉ”. Vậy nên thì sử sách gồm ba tên thường gọi cho vua nước Lạc Việt: Lạc Vương, Hùng Vương, Đối Vương. Có nhiều ý kiến cho rằng ba tên gọi này là một, đó là Lạc Vương, các tên khác vị về sau sao chép nhầm chữ Lạc 雒 của Hán ngữ nhưng thành21. Dầu sao thì cũng có hai lý giải về truyền thuyết danh xưng Hùng Vương, một được coi là dòng dõi chúng ta Hùng vương vãi nước Sở, nhì là Lạc vương vãi vua của dân Lạc Việt. Dù tiếng tăm đúng sai vắt nào, thì Hùng Vương không những thuần túy là thần thoại cổ xưa của Việt Nam, mà cũng có thể có ghi vào cổ sử Trung Hoa. Nhân thiết bị Thục Phán mặc dù nguồn cội chưa xác định, nhưng cũng có thể có thật, lấn chiếm Lạc Việt lập bắt buộc nước Âu Lạc xưng là An Dương vương vãi cũng là tất cả thật, bao gồm ghi trong chính sử không chỉ có của Việt Nam22.

Tần khử Sở, rồi lấn chiếm Lĩnh Nam, Đô Úy Triệu Đà được Tần cắt cử quản lĩnh Quế Lâm, Tượng Quận. Nhân khi vị trí nơi nổi lên chống Tần, năm 204 TCN Triệu Đà bèn sở hữu Nam lập nước phái mạnh Việt, đóng đô ở Phiên Ngung (Quảng Châu) và đánh chiếm Âu Lạc. Sách “Giao Châu nước ngoài vực ký” chép: “Nam Việt vương Úy Đà cử binh đánh An Dương Vương. An Dương Vương gồm thần nhân Cao Thông phù tá, chế ra nỏ thần mang đến An Dương Vương, một phát giết thịt được ba trăm mạng”23. Sách “Thái Bình Ngự Lãm” dẫn “Nhật nam giới truyện” còn chép thổi phồng hơn, nỏ một phạt giết bố vạn người và còn kể tỉ mỉ chuyện tình Mỵ Châu Trọng Thủy, chuyện mất nỏ thần, dẫn đến An Dương vương vãi thất bại24. Nước Âu Lạc từ đó nhập vào nước phái mạnh Việt25. Triệu Đà lập nước nam giới Việt năm 203 TCN, giữ tự do với nhà Hán được 92 năm, truyền 5 đời vua, đến đời Triệu loài kiến Đức và thừa tướng Lữ Gia26 thì thoát nước vào tay Hán Vũ Đế năm 111 TCN. Một dải Lĩnh Nam và Đông Hải bị Hán chiếm phần và Hán hóa kéo dài thêm hơn ngàn năm, kế bên Lạc Việt, còn lại trọn vẹn trở thành Hán. Lạc Việt, sau hơn 1000 năm nô lệ và Hán hóa, vẫn giữ lại được bạn dạng sắc và nền cao nhã Việt, ở đầu cuối thì giành được chủ quyền và trở nên Đại Cồ Việt, Đại Việt, nam giới Việt và vn đến tận ngày nay. Đó là một trong những trường hợp tuyệt nhất mà trung quốc không thể Hán hóa được.

Vì sao Đại Việt không biến thành Hán hóa?

Đồng hóa dân tộc (national assimilation) gồm: 1 – Đồng hóa từ bỏ nhiên: đó là một xu hướng thoải mái và tự nhiên trong tiến trình lịch sử dân tộc loài người. 2 – Đồng hóa chống chế: sự cưỡng dâm một dân tộc bị trị gật đầu ngôn ngữ, chữ viết, phong tục, tập quán của dân tộc bản địa thống trị; đây là một tội ác.27 fan Hán đã thực hiện cả hai biện pháp đồng điệu này rộng một nghìn năm cơ mà Đại Việt vẫn không bị đồng hóa, bạn Trung Hoa ngày này tìm mọi phép tắc để biện minh nhưng thiết yếu họ cũng ko thấy thuyết phục lắm. Chẳng hạn:

* vn ở xa Trung Nguyên, núi sông cách quãng không nhân thể đồng hóa. Phản bác lại: nguyên nhân Vân nam cũng xa, núi sông ngăn cách hơn nhiều mà chỉ trong mấy trăm năm đã bị đồng hóa trả toàn.

* việt nam ở phương Nam, lạnh ẩm, bạn Hán không ở được. Thế lý do Hải Nam cũng giống như vậy mà lại ở được, đồng hóa xong xuôi rồi.

* tại vì con số người Hán di dân xuống nước ta ít. Thực ra, không có bằng chứng nào là ít hơn Hải Nam, Vân nam cả. Chỉ riêng biệt số quan lại ách thống trị và số quân chiếm đóng trong rộng một ngàn năm, cũng không ít hơn số dân bản địa. Chỉ hoàn toàn có thể hiểu người Hán ngơi nghỉ đây đã biết thành Việt hóa. Cũng đều có ý kiến cực đoan bênh vực, nói rằng thực chất đã Hán hóa dân Việt rồi tuy nhiên, từ sau năm 1945, việt nam đã thanh thanh lọc lại hết!

Cũng có một vài kiến giải của fan Trung Hoa bình thường ngày nay, xem ra cũng không ít có lý, ví như:

* fan Kinh có ba nguồn gốc: người Lạc Việt, người Thục, người Hán. Thế nên người Kinh kêt nạp được tinh xảo của ba chủng tộc cần trở thành một tộc bạn ưu tú.

* fan Hán ở vn kể cả những tầng lớp giai cấp không đồng bộ được fan Kinh, trái lại bị nhất quán ngược trở thành bạn Việt. Người Kinh là 1 tộc người dân có năng lực đồng nhất mạnh, bằng còn nếu như không nói là còn hơn tín đồ Hán. Hãy coi họ không ngừng mở rộng về phía phái mạnh thì rõ.

Nhưng kia chỉ là những lý do hình thức mà hầu hết người thông thường có thể nhận biết được. Thực ra, theo những nhà chăm môn, nhất quán dân tộc là một trong những vấn đề khoa học lớn, rất nhạy cảm cùng vẫn chưa có được một triết lý nào đứng vững cả, vị vậy trong thời điểm tạm thời không bàn cho lý luận trong bài xích này. Thông thường đồng điệu dân tộc là 1 trong sự tổng hòa gồm:

* Đồng hóa chủng tộc, thường được thực hiện bằng một cuộc đoạt được và kẻ chinh phục hoặc diệt chủng dân bị chinh phục, hoặc xua xua đuổi dân bị chinh phục để sửa chữa thay thế bằng dân cư của phía chinh phục, hoặc pha loãng huyết thống.

* Đồng hóa về văn hóa, tín ngưỡng.

* Đồng hóa về tổ chức triển khai cộng đồng, làng hội.

Xem thêm: What The Hell Là Gì ? Từ What The Hell Được Sử Dụng Như Thế Nào?

(Về vấn đề Văn Hóa, Ngôn Ngữ, Tín Ngưỡng, đều là số đông yếu tố bảo tồn dân tộc bản địa Việt, xin giành riêng cho bài sau).

Sự đồng điệu dân tộc sẽ cực nhọc được thực hiện.

1. Giả dụ một dân tộc có sức sinh sống sinh học cùng xã hội mãnh liệt thì sự nhất quán chủng tộc khó khăn thành công, ví dụ điển hình là dân tộc Do Thái.

2. Đồng hóa về văn hóa, tín ngưỡng dựa vào vào chuyên môn văn minh của dân tộc. Một dân tộc bản địa mạnh về chinh chiến, bao gồm thể thắng lợi trong cuộc chinh phục, nhưng lại nếu trình độ văn minh thấp hơn thế thì sẽ bị kẻ chiến bại đồng hóa, điển bên cạnh đó tộc Hung Nô, chị em Chân, Mãn Châu… đều thắng lợi người Hán cơ mà lại bị Hán hóa.

3. Khi một xã hội dân tộc có tổ chức triển khai tốt, cố gắng kết các thành viên bền chặt, thì dân tộc đó rất cực nhọc bị đồng hóa.

Nhìn lại thì thấy người việt (người Kinh) tất cả đủ cả cha yếu tố 1,2,3: bạn Kinh bây chừ là địa điểm tập hợp những thành phần xuất sắc ưu tú nhất của Bách Việt, cùng vì khi Bách Việt bị Hán hóa, những thành phần ưu tú, tráng nghệ trong xóm hội Việt là mục tiêu tàn sát của fan Hán, vì chưng đó các thành phần này nên tháo chạy, và vị trí dung nạp họ là mảnh đất nền cuối trời Bách Việt, tức nước ta ngày nay. Hãy xem thí dụ về ngôn từ Ngô Việt còn gìn giữ trong giờ Việt (như đang nói ngơi nghỉ trên), đó là 1 trong những bằng triệu chứng cho sự di chuyển của người Ngô-Việt xuống đây. Vày vậy tộc tín đồ Kinh bao gồm sức sinh sống mãnh liệt.

Tinh hoa của thanh nhã Bách Việt được cô đọng lại ở fan Kinh, chắc chắn không kém nền cao nhã Hoa Hạ. Người việt dù không tồn tại văn tự riêng (hay gồm mà bị xóa sạch sẽ sau nghìn năm nô lệ) nhưng lại vẫn cải cách và phát triển và bảo tồn được ngữ điệu dân tộc, dù nên mượn Hán Ngữ để ghi chép, thì thật là một trong những kỳ tích, chẳng kém gì người Do Thái vẫn giữ lại được tiếng vì Thái dù bị diệt chủng và xua xua hai nghìn năm.

Tổ chức làng mạc hội của tộc Việt, điển hình là buôn bản xã đã cố kết cộng đồng rất chặt. Tổ chức triển khai nhà nước cũng đều có rất sớm, từ bỏ thời Chiến quốc, vì thế rất khó phá vỡ, nó tồn tại vết tích sau khi khi đang độc lập. Hãy nhớ đến hội nghị Diên Hồng thời Trần để thấy tinh thần của tổ chức triển khai xã hội gắn kết người dân cùng với triều đình nghiêm ngặt đến nút nào. Ngay cả một vương vãi triều thất thế, bị đuổi giết như Triều Mạc, cũng không buôn bán rẻ giang sơn cho nước ngoài bang. Năm 1594, Mạc Ngọc Liễn chiếm phần giữ Vạn Ninh, trước lúc chết nhằm di chúc cho Mạc Kính Cung: “Nay vận khí công ty Mạc vẫn hết, bọn họ Lê lại phục hưng, đó là số trời, dân ta vô tội nhưng mà để nên mắc nợ binh đao, sao lại nỡ thế… Lại chớ nên mời fan Minh vào trong việt nam mà để dân ta nên lầm than nhức khổ, đó cũng là tội béo không gì nặng trĩu bằng”28.

Quân Minh đầu TK 15 cũng cạnh tranh mà có thể chiếm được Đại Việt làm cho quận thị xã nếu không tồn tại những nhóm quý tộc như team Mạc Thúy, vì nghĩa vụ và quyền lợi riêng buôn bán rẻ dân tộc cho người Minh. Cần phải biết Mạc Thúy là hậu duệ của danh nhân Mạc Đĩnh Chi, một đại thần nhà Trần… công ty Thanh quan trọng chiếm Thăng Long nếu không có vua quan phân phối nước Lê Chiêu Thống, tiếc thay y lại được coi là dòng dõi của nhân vật dân tộc Lê Lợi…

Than ôi! truyền thống lịch sử thì hào hùng rực rỡ, tổ tiên phải đổ bao mồ hôi, xương máu mới có, nhưng bán rẻ nó đi thì thật dễ dàng. May sao tự ngàn xưa số đầy đủ kẻ cung cấp rẻ dân tộc như vậy là vô cùng nhỏ tuổi trong cộng đồng người Việt.1

CHÚ DẪN

1为什么经历了一千多年的统治，中国始终不能同化越南？“Vì sao đang thống trị vn hơn ngàn năm mà sau cùng Trung Quốc vẫn không thể đồng điệu Việt Nam?”. Http://bbs.tianya.cn/post-no05-226522-1.shtml

越南人（京族）为何难以同化 “ Người vn (tộc người Kinh) vì sao nhưng mà khó đồng hóa như vây?” http://lt.cjdby.net/thread-1440161-1-1.html

2 tất cả học giả Việt đương thời theo trường đoản cú dạng gấp suy đoán rằng viết như vậy có lẽ rằng chỉ tộc người vác rìu đi (chạy) săn và tộc người trồng lúa vào ruộng. Chứng tỏ thời bấy giờ đồng hồ tộc Việt thuộc tao nhã săn phun và trồng trọt. Chắc rằng không phải dễ dàng và đơn giản như vậy. Khảo sát lịch sử hào hùng văn tự thì thấy rằng Việt 越 cùng Việt粵 âm đọc giống nhau, “Sử ký” viết là 越, “Hán thư” viết là 粤. Âm phát âm 粤 là tự âm đọc của chữ Vu 于, tín đồ cổ đọc 越 là于. Vu 于 viết theo lối chữ triện 篆 là 亏, hài thanh là chữ vũ 雨-mưa, viết lên phía trên thành 雩. Trong “Hán Thư” còn tồn nhiều chữ cổ, buộc phải chữ Việt 越 những cải viết thành雩, sau theo lối chữ lệ 隶, chữ khải 楷 mới viết vì thế 粤, tức đổi khác hình chữ vũ 雨 bỏ lên trên chữ Vu亏.

3 “路史” 罗泌 (1131—1189) 宋朝 : 越裳, 雒越, 瓯越瓯皑, 且瓯, 西瓯, 供人, 目深, 摧夫, 禽人, 苍梧, 越区, 桂国, 损子, 产里（西双版纳), 海癸, 九菌, 稽余, 北带,仆句, 区吴(句吳), 是谓百越。

#4 http://www.sino-platonic.org/complete/spp176_history_of_yue.html

The Submerged History of Yuè. By Eric Henry, University of North Carolina

5 史記-司馬遷 (145 – 86 TCN)

6屈原在《离骚: 帝高阳之苗裔兮，朕皇考曰伯庸- Ðế Cao Dương bỏ ra miêu duệ hề, Trẫm hoàng khảo viết Bá Dung.

7《史记.楚世家》记载: “封熊绎于楚蛮- phong Hùng Dịch ư Sở Man “, “ 熊渠曰: 我蛮夷也不与中国之号谥- Hùng Cừ nói: Ta là dân man di, không cùng hiệu, thụy của Trung quốc. Hùng Dịch (~1006 TCN) là vua lập ra nước Sở, Hùng Cừ (~877 TCN) là vua Sở về sau. Sở Man là tên gọi nhà Thương, Chu điện thoại tư vấn dân kinh Sở phiên bản địa, Man tức là Man Việt, thương hiệu tộc Việt thời đơn vị Thương.

8 Jerry Norman & Tsu-lin Mei, Monumenta Serica, Vol. 32 (1976), pp.274-301, Published by: Taylor và Francis, Ltd.

9 五岭 Ngũ Lĩnh-dãy núi phía Nam trung quốc chạy qua biên giới những tỉnh Quảng Tây, hồ Nam, Giang Tây, Quảng Đông, có năm đỉnh điểm (Ngũ lĩnh) là 越城 (Việt Thành)、都庞 (Đô Lung), 萌渚 (Manh Chử), 骑田 (Kỵ Điền), 大庾(Đại Dữu).

10 Chữ Lạc có không ít cách viết, đầy đủ đọc là Lạc. Nhị chữ 雒,骆 thường xuyên dùng tương đồng để chép Lạc Việt vào sách cổ. Tiếng Bắc Kinh hiểu là Luo, Quảng Đông phát âm lok, Đời Đường gọi lak. Nhiều học giả đến rằng xuất phát chữ Lạc là do người Hán ghi âm chữ Lúa, Ló của bạn Việt, tín đồ Mường mà ra. Người việt nam là tộc người dân có nền lịch sự lúa nước.

11《淮南子·人间训：“（秦皇）又以卒凿渠而通粮道，以与越人战，杀西呕君译吁宋。Hoài nam giới Tử. Nhân gia huấn: (Tần Hoàng) đến quân đào kênh thông con đường vận lương, rồi đánh tín đồ Việt, giết thịt được vua Tây Âu là Dịch Hu Tống”.

12《史记·南越列传》赵佗上呈汉文帝的“谢罪书”：“且南方卑湿，蛮夷中间，其东闽越千人众号称王，其西瓯骆裸国亦称王。” Triệu Đà dâng thư tạ tội với Hán Văn Đế: “ khu đất phương nam giới thấp, ẩm ướt. Trong các tộc man di ở đây, (chỉ dám) xưng vương vãi phía Đông với dân Đông Âu vài nghìn khẩu, phía Tây cùng với nước Âu Lạc khỏa thân (ý nói đóng góp khố tháo dỡ trần).

13《吕氏春秋·孝行览·本味篇》：“和之美者：阳朴之姜，招摇之桂，越骆之菌。”高诱注：“越骆，国名。菌，竹笋。” Lã thị Xuân Thu-Hiếu hạnh lãm, bản vị thiên:” rất nhiều thứ hoàn mỹ là gừng Dương Phác, quế Chiêu Diêu, trùng (Măng) Việt Lạc” Cao Dụ chú giải:” Việt Lạc là tên nước, trùng là măng tre”.

14 常璩（347）华阳国志-(卷三蜀志): hay Cừ, “Hoa Dương Quốc Chí” (quyển 3-Thục Chí): “历夏、商、周，武王伐纣，蜀与焉。其地东接于巴，南接于越，北与秦分，西奄峨嶓。” Trải qua Hạ, Thương, Chu,Vũ Vương phạt Trụ, cùng có nước Thục. Nước đó đông sát nước Ba, nam gần cạnh nước Việt, bắc phân giới với Tần, Tây dựa Nga Ba” (vì vậy người dân ở đây hoàn toàn có thể là fan Khương, Hoa Hạ cùng Việt-TGN).

#15“华阳国志·蜀志：“周慎王五年秋，秦大夫张仪、司马错、都尉墨等从石牛道伐蜀，蜀王自于葭萌拒之，败绩。王遁走，至武阳为秦军所害，其相、傅及太子退至逢乡，死于白鹿山。开明氏遂亡，凡王蜀十二世 ““Hoa Dương Quốc Chí, thiên Thục Chí”: “Mùa thu đời Chu Thận Vương thứ năm, các Đại Phu nhà Tần là Trương Nghi, tư Mã Thác, Đô úy khoác v.v theo mặt đường Thạch Ngưu tiến phát Thục. Thục vương vãi thân cùng Gia bạo phổi cự địch, bị thất bại. Vương tháo chạy đến Vũ Dương thì bị quân Tần hại, thái tử thoái lui về và chết tại núi Bạch Lộc. Dòng họ Khai Minh, truyền được 12 đời, mang lại đây bị diệt”. Vũ Dương ni là thị xã Bành Sơn,Tứ Xuyên.

16 叶榆水

17岱依人

18《越史略》卷一载：“周庄王时嘉宁部有异人焉，能以幻术服诸部落，自称碓王，都于文郎，号文郎国。以淳质为俗，结绳为政，传十八世，皆称碓王。越勾践尝遣使来谕，碓王拒之。周末为蜀王子泮所逐而代之。泮筑城于越裳，号安阳王，竟不与周通。” .: Việt sử lược: “thời chu Trang Vương, ở Gia Ninh cỗ có fan tài, sử dụng xảo thuật thu phục được những bộ lạc, từ xưng là Đối Vương, đô nghỉ ngơi Văn Lang, nước là Văn Lang. Tục lệ thuần hậu, chính vì sự nghiêm chỉnh, truyền 18 đời, đa số xưng là Đối Vương. Việt vương Câu Tiễn đã từng đến đó dụ, Vương phần nhiều từ chối. Vào cuối đời công ty Chu bị Thục vương Tử tên là Phán tấn công đuổi, sửa chữa trị vì. Phán xây thành Việt Thường, hiệu là An Dương Vương, xuất xắc giao với đơn vị Chu”.

19《水经·叶榆水注》中注引《交州外域记》云：“交趾昔未有郡县之时，土地有雒田，其田从潮水上，民垦食其田，因名为雒民。设雒王、雒侯主诸郡县。??后蜀王子将兵三万来讨雒王、雒侯，服诸雒将。蜀王子因称为安阳王。Sách “Thủy Kinh.Diệp Du Thủy chú”, dẫn đến “Giao Châu nước ngoài Vực Ký” viết rằng: Giao Chỉ thời chưa có quận huyện, đất đai thì tất cả Lạc điền, nước ruộng lên xuống theo triều, dân làm cho ruộng sinh sống, nên người ta gọi là Lạc dân. Thiết đặt Lạc Vương, Lạc hầu làm chủ các quận huyện. ?? trong tương lai Thục vương tử xua quân tướng bố van tấn công Lạc Vương, Lạc Hầu, thu phục các Lạc Tướng. Thục vương vãi tử xưng là An Dương Vương.

20《旧唐书·地理志》则引《南越志》云：“交趾之地，最为膏腴，旧有君长曰雄王，其佐曰雄侯。后蜀王将兵三万讨雄王，灭之。蜀以其子为安阳王，治交趾。Sách “Cựu Đường Thư” dẫn lại “Nam Việt Chí” viết rằng: Đất Giao Chỉ vô cùng mầu mỡ, xưa có vua gọi là Hùng Vương, phò tá là các Hùng Hầu. Sau này ba van quân tướng của Thục vương vượt mặt Hùng Vương. Bé của Thục vương vãi xưng là An Dương Vương, thống trị Giao Chỉ.

21 So sánh các sách thì “Giao Châu nước ngoài vực ký” là cổ nhất, ít nhất là trước đời Ngụy Tấn (TK3), “Nam Việt Chí” soạn sau thời Bắc Ngụy, còn “Việt sử lược” có lẽ rằng soạn thời Hồng Vũ (~1358) nhà Minh sau này. Quân vương vãi của nước Lạc Việt theo sách cổ độc nhất vô nhị (“Giao châu nước ngoài vực ký”) ghi là Lạc vương 雒王, sách trong tương lai (Việt sử lược, phái mạnh Việt chí) thì ghi là Đối vương 碓王, Hùng vương 雄王. Một vài học giả china và nước ngoài ngờ rằng bố chữ 碓, 雄, 雒 (bộ thủ “chuy 隹 “) nguyên chỉ cần chữ 雒 (Lạc) do mấy trăm năm sau xào luộc nhầm phần những chữ ghép (chữ những 各thành chữ thạch 石 tốt chữ quăng 厷) cơ mà ra. Mặc dù nhiều học trả Viêt phái nam không độc nhất vô nhị trí, bởi vì cho rằng những nhà Nho vn ngày xưa thường rất uyên thâm, nặng nề mà lầm lẫn được. Ai cũng có lý cả!

22 những sách của vn có kể tới Hùng Vương, An Dương vương vãi cổ độc nhất vô nhị như Lĩnh nam giới Chích quái 嶺南摭怪, Việt Điện U Linh Tập 粵甸幽靈集 xuất xắc Đại Việt sử ký kết toàn thư 大越史記全書 thì cũng biên soạn vào thời Trần, muộn hơn những so với những sách của trung hoa như Giao Châu nước ngoài Vực cam kết 交州外域记, tỉnh thái bình Ngự Lãm 太平御览. đến nên các sự tích cùng tên tuổi như Hùng Vương, An Dương Vương… chắc chắn là chép lại từ sách Trung Hoa, vì Việt thời điểm đó không tồn tại chữ viết… tất nhiên, cũng không loại trừ có những chủ kiến khác.

23《交州外域记: “南越王尉佗举众攻安阳王。安阳王有神人皋通，下辅佐，为安阳王治神弩一张，一发杀三百人”: phái nam Việt vương Úy Đà cử binh tiến công An Dương Vương. An Dương Vương gồm thần nhân Cao Thông xuống phù tá, chế ra nỏ thần mang lại An Dương Vương, một phát giết thịt được cha trăm mạng”.

24《太平御览》卷348:《日南傳》曰：一發萬人死，三發殺三萬人。佗退，遣太子始降安陽。安陽不知通神人，遇無道理，通去。始有姿容端美，安陽王女眉珠悅其貌而通之。始與珠入庫盜鋸截神弩，亡歸報佗。佗出其非意。安陽王弩折兵挫，浮海奔竄: “Thái Bình Ngự Lãm, quyển 348 dẫn “Nhật nam Truyện” viết:.. Một phát giết thịt vạn người, cha phát giết cha vạn người. Đà lui, không nên thái tử Thủy mặt hàng An Dương. An Dương phân vân Thông là thần nhân, thấy (vua) thiếu hiểu biết nhiều đạo lý, Cao Thông bèn bỏ đi. Thủy bao gồm tư dung đoan mỹ, đàn bà An Dương vương vãi là Mỵ Châu do thích y đẹp mà lại xiêu lòng. Thủy không nên Châu vào kho cưa đứt nỏ thần rồi về nước báo tin. Đà ngay lập tức xuất kỳ bất ý (tiến đánh). An Dương vương vãi nỏ gãy binh tan, trốn chạy ra biển. (Thái Bình Ngự Lãm là sách soạn vào thời Bắc Tống (977 -984), trích dẫn “Nhật nam giới Truyện” thì chắc hẳn rằng còn cũ hơn. “Nhật phái mạnh Truyện” ngoài ra đã thất truyền, chỉ thấy trích dẫn lại làm việc sách này-TGN).

25 tín đồ viết bài bác này đã đến thăm và khảo sát khá kỹ kho lưu trữ bảo tàng Nam Việt Vương sống Quảng Châu. Kho lưu trữ bảo tàng xây trên khu lăng mộ của Triệu Mô, vua kế vị Triệu Đà (Thủy bị tiêu diệt sớm, mô là bé Thủy thay). Ngôi chiêu tập được phát hiện tại năm 1983, hầu hết còn nguyên vẹn, đồ sinh sản tác cực kỳ kỳ vĩ, tinh xảo minh chứng trình độ thanh nhã của người việt lúc đó khá cao, nếu không nói là hơn hẳn người Hán. Xem kho lưu trữ bảo tàng thấy những cổ thứ trưng bày như thạp đồng, trống đồng, vũ khí… kiểu như in với còn đa dạng hơn nhiều so với bảo tàng Lịch Sử non sông Việt phái nam giai đoạn lịch sử vẻ vang đó.

#26 Lữ Gia, quá tướng thế quyền hành của nước nam Việt, cản lại nhà Hán, thua trận trận bị chém chết. Lữ Gia và tín đồ ở Quận Cửu Chân (Thanh Hóa ngày nay), lăng tuyển mộ và đền rồng thờ hiện nay còn sinh sống Ân Thi, Hưng Yên

28 Đại Việt sử cam kết toàn thư – NXB VHTT năm 2000, tập 3, trang 294.

* fan viết bài xích này xin tỏ bày lời cảm ơn đơn vị Hán học, dịch mang Trần Đình Hiến về những thảo luận, góp ý quý giá bỏ phần dịch các đoạn trích trong những sách sử cổ viết bởi văn ngôn bên trên đây.