Lịch sử hà tiên
Mảnh đất Hà Tiên gắn liền với lịch sử vẻ vang dòng chúng ta Mạc, là dòng họ bậc khai quốc công thần có công khai khẩn, mở cõi và bảo vệ vùng đất cuối biển tây-nam Tổ quốc thiêng liêng.
Bạn đang xem: Lịch sử hà tiên
Vào thời điểm đầu thế kỷ XVIII, khi quyền lực triều đơn vị Thanh đã vững mạnh, đầy đủ cựu thần đơn vị Minh chống cự yếu ớt dần cùng tan rã. Căn cứ địa tao loạn “phục Minh” sinh hoạt vùng Quảng Đông, Đài Loan rã rã, một số trong những tướng đã nhất quyết không đầu hàng, sở hữu quân binh với gia quyến vượt hải dương xuôi về phương Nam. Trong số này, tất cả danh tướng è Thượng Xuyên vào đất Biên Hòa (Đồng Nai) xin Chúa Nguyễn tá túc với khai khẩn khu đất đai. Tướng Dương Ngạn Địch cùng thuộc hạ, gia quyến mang đến khai khẩn vùng đất Mỹ Tho. Cùng vứt xứ tha phương còn có một thương buôn Mạc Cửu, nhưng điểm đến lựa chọn là quốc gia Cao Miên (Campuchia) cùng được fan trị bởi vì xứ này trọng đãi. Nhưng vì chưng nội cỗ triều chính rối ren, triều thần gièm pha pha, lại thêm Hoàng hậu bị rung động người mến nhân này nên vua Cao Miên vẫn ban mang lại Mạc Cửu một chức quan nhỏ và cử sang khai hoang vùng khu đất Hà Tiên lúc đó còn hoang vu, rầm rịt để quản lý và mở mang bờ cõi.
Hà Tiên nhìn từ bên trên cao
Mạc Cửu hay có cách gọi khác là Mạc Hích Cửu (1655-1735) là 1 trong những thương gia fan Hoa Quảng Đông có công khai phá, xuất hiện vùng khu đất Hà Tiên (Kiên Giang) vào khoảng đầu thế kỷ XVIII sinh hoạt Việt Nam. Sách Gia Định thành thông chí của Trịnh Hoài Đức chép: Hà Tiên vốn là khu đất cũ của cẳng chân lạp, tục hotline là Mường Khảm, tiếng trung hoa gọi là Phương Thành. Ban đầu có người tên là Mạc Cửu nơi bắt đầu xã Lê Quách, huyện Hải Khang, đậy Lôi Châu, tỉnh Quảng Đông, vào thời Đại Thanh, niên hiệu Khang Hy thứ 19 (1680), công ty Minh mất hẳn (nhưng mãi cho năm Khang Hy thiết bị 19, vùng Quảng Đông mới tỉnh bình định xong). Mạc Cửu không tạ thế phục và nhận thấy chính sách buổi đầu ở trong nhà Đại Thanh không thể gật đầu được. Vày vậy, ông mới chừa tóc, không buộc đuôi sam rồi chạy qua phương Nam, trú tại lấp Nam Vang nước Cao Miên. Ông thấy ở tủ Sài Mạt của nước ấy, người Việt, fan Trung Hoa, Cao Miên, Đồ Bàn (Chà Và)… thường tụ tập mở trường tiến công bạc để đưa xâu, gọi là thuế hoa chi, đề nghị đã thầu sở hữu thuế ấy nên marketing chẳng bao lâu mà trở cần giàu có. Từ kia Mạc Cửu chiêu mộ dân việt nam lưu tán ở những xứ Phú Quốc, Lũng Kỳ (hay Trũng Kè, Lũng Cả-réam), yêu cầu Bột (Cần Vọt- Kampôt), hương Úc (Vũng Thơm - Kompong Som), giá bán Khê (Rạch Giá), Cà Mau lập thành bảy xã thôn. Tương truyền tại chỗ này thường tất cả Tiên nữ xuất hiện tắm bên trên sông, cho nên vì thế mới đặt tên vùng đất bắt đầu khai khẩn là Hà Tiên (Tiên trên sông). Có tài năng liệu mang lại rằng, Mạc Cửu trút tiền ra thiết lập chức quan lại Ốc Nha và quản lý luôn xứ này. Mạc Cửu xuất thân là một trong những thương nhân đất Quảng Đông, là người dân có óc tổ chức marketing nên ông tuyển mộ dân vẹo vọ tán người Hoa, Việt mở phố xá, xây thành lũy, tăng nhanh khai hoang lập ra bảy làng trải dài ven bờ biển từ Kompong Som (Chân Lạp) kéo dãn dài đến tận Cà Mau. Với nhà trương khiến cho dân khẩn hoang tự do, không thu sơn thuế, chỉ đứng ra tổ chức mua sản phẩm để cung cấp lại đến khách buôn. Chính điều này đã qui tụ cư dân đến mang Khảm càng ngày càng đông. Ghe thuyền các nơi, kể toàn nước ngoài đến giao thương mua bán tấp nập. Sự thịnh vượng làm cho vùng đất này chạm mặt tai họa. Vào khoảng thời hạn từ 1687- 1688, quân Xiêm vào cướp phá Mường Khảm, bắt Mạc Cửu mang về Xiêm giam sống Vạn Tuế Sơn. Sau đó, ông trốn về Lũng Kỳ (Lũng Cả), dân xiêu vẹo tán tụ về với ông ngày 1 đông, tuy vậy do vị trí chật hẹp, năm 1700, ông quay trở lại Phương Thành (Hà Tiên).
Xem thêm: Liêng - Giày Dép Big Size Nam
Tượng đài Tổng trấn Hà Tiên Mạc Cửu trên thị làng mạc Hà Tiên
Năm 1680, Mạc Cửu đã lập ấp rải rác rưởi từ Vũng Thơm, Trủng Kè, yêu cầu Vọt, Rạch Giá, Cà Mau. Hà Tiên biến đổi thương cảng quan lại trọng, xóm thôn định cư nằm tiếp giáp mé biển, dễ dãi cho ghe thuyền tới lui, hoặc ở khu đất cao theo Giang thành, sông cái Lớn, sông Gành Hào, Ông Đốc nhằm canh tác. Ông lập ra 7 sòng tệ bạc dọc bờ biển: Mán Khảm, Long Kỳ, đề xuất Bột, hương thơm Úc, sử dụng Mạt, Lình Quỳnh và Phú Quốc (đảo Koh Tral). Thủ phủ để tại Cảng Khẩu (còn điện thoại tư vấn là Mán Khảm, Kan Kao, Căn Khẩu, Căn Kháo, Căn Cáo). Giờ đồn vang xa, lưu dân cội Hoa trường đoản cú khắp chỗ trong vịnh đất nước xinh đẹp thái lan xin vào chỗ này lập nghiệp, dần dần vùng đất này biến chuyển một lãnh địa phồn vinh với tên thường gọi mới: Căn Khẩu Quốc. Đảo Koh Tral cũng đổi tên thành Phú Quốc (vùng đất giàu có). Hôm nay ở Gia Định, các chúa Nguyễn vẫn lập hoàn thành phủ Gia Định. Người việt và tín đồ Hoa đang định cư im ổn. Nhận biết muốn tồn tại cần có quyền lực đủ to gan để bảo vệ, bảo hộ cho lãnh địa mà lại ông sẽ dày công gây dựng. Sau khoản thời gian cân nhắc, năm 1708 Mạc Cửu cùng bộ hạ là Lý Xá, Trương mong đem lễ vật cho xin thần phục. Bài toán này, vào sách Gia Định thành thông chí của Trịnh Hoài Đức chép: “Mạc Cửu sai bộ hạ là Trương Cầu, Lý Xá dâng biểu trằn tình lên kinh đô Phú Xuân khẩn ước xin được dẫn đầu trông coi đất ấy. Mon 8 ngày thu năm trang bị 18 Mậu Tý (1708), chúa Nguyễn Phúc Chu chuẩn chỉnh ban mang lại Mạc Cửu có tác dụng Tổng binh trấn Hà Tiên và phong tước đoạt là Cửu Ngọc hầu. Mạc Cửu lo xây cất dinh ngũ với đóng binh tại Phương Thành (Hà Tiên), từ đó dân càng qui tụ đông đúc…”. Tháng tư mùa hạ năm thiết bị 21, Tân Mão (1711) đời chúa Nguyễn Phúc Chu (1691-1725), Tổng binh trấn Hà Tiên Cửu Ngọc hầu Mạc Cửu cho cửa khuyết tạ ơn. Mon 5 ngày hè năm thiết bị 11, Ất Mão (1935) đời chúa Nguyễn Phúc Chú (1725-1738), Tổng binh Hà Tiên Cửu Ngọc hầu Mạc Cửu mất, thọ 78 tuổi, nhỏ trưởng chiếc chánh là Mạc Tông từ bỏ là Thiên Tứ (hiệu Sĩ lạm Thị, Thụ Đức Hiên) dưng cáo tang”. Ông được tróc nã phong Khai trấn Thượng trụ quốc Đại tướng quân Vũ Nghi Công.
Đền cúng gia tộc bọn họ Mạc bên dưới chân núi Bình San (Hà Tiên)
Sau khi Mạc Cửu mất, con ông là Mạc Thiên Tứ được chúa Nguyễn đến nối nghiệp phụ thân vào năm 1735 với ông đã không còn lòng phụng sự cơ nghiệp công ty chúa. Ông đã giúp chúa Nguyễn trong bài toán phòng duy trì sự thôn tính của quân Xiêm La, Chân Lạp và lũ cướp biển, trong khi còn giúp mở sở hữu phát triển kinh tế tài chính vùng này. Năm 1756, ông đã thi hành trách nhiệm của một quánh sứ cùng giúp chúa Nguyễn không ngừng mở rộng lãnh thổ miền Cửu Long. Sau sự dẫn dắt của Mạc Thiên Tứ, lần lượt nhì đời vua Chân Lạp là Nặc Nguyên cùng Nặc Tôn mọi thần phục chúa Nguyễn, dâng mang lại chúa Nguyễn đất Tầm Bôn (Tân An bây giờ), Lôi Lạp (Gò Công) cùng Kampong luôn luôn (Tầm Phong Long). Vào thời khắc đó có thể nói rằng vùng Hà Tiên bao hàm cả vùng Hậu Giang ngày này phát triển được về kinh tế tài chính và xã hội phần đa nhờ công của Mạc Thiên Tứ. Trên thủ bao phủ Hà Tiên, Mạc Thiên tứ đã thành lập “Tao Đàn Chiêu Anh Các” là nơi chạm mặt gỡ giao lưu những thi nhân, danh sĩ, khiến cho một nền văn học thi ca tỏa nắng rực rỡ danh tiếng bậc nhất miền Nam. Ảnh hưởng của tập thể nhóm Chiêu Anh Các lan rộng ra ra ngoài phạm vi trấn Hà Tiên. Danh sĩ Nguyễn Cư Trinh sinh hoạt Gia Định cũng tiếp tục đến Hà Tiên gặp mặt gỡ xướng họa với các thi hữu trong Chiêu Anh Các. Tác phẩm danh tiếng nhất của Mạc Thiên Tứ là “Hà Tiên thập vịnh”- vịnh về mười cảnh đẹp tuyệt vời nhất của Hà Tiên.
Thạch Động buôn bản vân (Động đá nuốt mây) - vào “Hà Tiên thập cảnh”
Được Mạc Thiên Tứ mang đến khắc in năm 1737 bao gồm: Kim Dữ lan đào cùng Bình San điệp thúy, Tiêu tự thần tầm thường và Giang thành dạ cổ, Thạch Động làng mạc vân và Châu Nham lạc lộ, Đông hồ ấn nguyệt và Nam Phố trừng ba, Lộc đau trĩ thôn khê và Lư Khê ngư bạc.
Tiêu từ thần bình thường (Cảnh chuông miếu tĩnh mịch) vào “ Hà Tiên thập cảnh”
Vào năm 1776, khi quân Tây Sơn đánh thành Gia Định, Mạc Thiên Tứ vẫn giữ lòng trung thành với chủ với chúa Nguyễn, cùng chúa Nguyễn chạy qua Xiêm La trốn. Tuy vậy nghe lời dèm pha, vua Xiêm đã giết hại nhiều người dân thân trong mái ấm gia đình ông, phiên bản thân ông cũng trở thành bắt giam tra hỏi, qua phẫn uất ông đang tự tử và bị tiêu diệt trên khu đất Xiêm La. Trong tương lai con cháu họ Mạc tiếp tục phò tá làm quan mang lại chúa Nguyễn cùng triều đình công ty Nguyễn cho đến đời vua Minh mạng thì chấm dứt vì một trong những con cháu họ Mạc dìm lãnh chức trường đoản cú Lê Văn Khôi và do đó bị xem dính líu cho tới vụ câu hỏi Lê Văn Khôi phản bội loạn hạn chế lại triều đình. Hiện tại nay, đền rồng thờ họ Mạc (Mạc công miếu) nằm bên dưới chân núi Bình San (thị thôn Hà Tiên) là chỗ thờ từ Mạc Cửu, Mạc Thiên Tứ, Mạc Tử Sanh, các vị phu nhân, con cháu với tướng lĩnh họ Mạc. Trường đoản cú chân núi đi lên sẽ bắt gặp cổng thường thờ bọn họ Mạc, tất cả hai câu liễn đối bằng văn bản Hán vày nhà Nguyễn ban tặng: “Nhất môn trung nghĩa gia thanh trọng” với “Thất diệp phiên nước hàn lũng vinh” (Một đơn vị trung nghĩa, danh thơm cả họ - Bảy lá giậu che, cả nước yêu mến).
Châu Nham lạc lộ (Cò đậu Châu Nham) vào “Hà Tiên thập cảnh”
