Lịch sử chùa một cột
Được biết di tích lịch sử hào hùng văn hóa miếu Diên Hựu - Một Cột sắp được tu bổ, tôn tạo, tuy vậy trước nay những tứ liệu cổ về ngôi chùa hầu hết chưa được khai thác toàn diện, dẫn đến các kiến giải khiên chống về hình tượng này.
Bạn đang xem: Lịch sử chùa một cột
Vốn là người yêu quý lịch sử hào hùng Thăng Long – Hà Nội, tôi xin đưa ra một trong những ý loài kiến về nguồn gốc, phong thái kiến trúc cũng như ý nghĩa văn hóa của chùa Diên Hựu - Một Cột với hy vọng sẽ được những người có trách nhiệm trong việc duy tu lưu ý, hầu mong tránh được những sai trái đáng tiếc.
Theo dấu thư tịch cổ
Tư liệu thứ nhất và cổ độc nhất vô nhị hiện biết về miếu Diên Hựu là văn bia Đại Việt quốc Lý gia đệ tứ đế Sùng Thiện Diên Linh tháp bi (năm 1121) đời vua Lý Nhân tông. Văn bia biểu lộ rất kỹ phong cách thiết kế chùa trong lượt trùng tu phệ trước kia 16 năm như sau: “Mở rộng miếu Diên Hựu nghỉ ngơi viên lâm phía tây cấm thành, noi theo quy định cũ trước đây, nhưng tiến hành những mưu tính new theo ý vua, chính là đào ao sen Linh Chiểu, giữa ao vọt lên một cột đá. Bên trên đỉnh cột để hoa sen ngàn cánh, trên hoa để vững một tòa năng lượng điện tía. Vào điện để tượng Quan Âm dát vàng. Bên ngoài ao có hiên chạy vẽ vây quanh, bên ngoài vòng hiên nhà là ngòi nước biếc, từng mặt hầu như bắc ước vồng đi thông vào. Vị trí cây ước ở sảnh phía trước, hai bên đầu cầu tất cả hai ngọn bảo tháp lợp ngói lưu ly”. (Thác bản hiện lưu trữ tại Viện nghiên cứu và phân tích Hán Nôm, cam kết hiệu 32724 – 32725)
Tư liệu sản phẩm hai là bài thơ viết về chùa Diên Hựu của Thiền sư Huyền quang đãng (1254 -1343), trong bài xích có nhì câu tả thực:
Xi vẫn đảo miên phương kính lãnhTháp quang tuy nhiên trĩ ngọc tiêm hàn
(Hình xi vẫn ngủ ngược trên gương nước lạnhĐôi láng tháp dong dỏng vút như ngón tay ngọc giá băng)
Tư liệu thứ tía là Đại Việt sử ký toàn thư (từ đây gọi tắt là Toàn thư) nói đến thời điểm làm chùa và lý giải tên chữ hán việt của chùa: “Năm Kỷ Sửu, niên hiệu Thiên Cảm Thánh Vũ năm đồ vật 6 (1049). Mùa đông tháng 10, dựng miếu Diên Hựu (mãi mãi xuất sắc lành). Trước đó vua (Lý Thái Tông) chiêm bao thấy Phật quan liêu Âm ngồi bên trên đài sen dẫn vua lên đài. Đến lúc tỉnh dậy nói giống với quần thần, gồm kẻ cho là điềm bất tường. Có vị thiền sư là bậc mẫn tuệ khuyên nhủ vua có tác dụng chùa, dựng cột đá thân mặt đất, có tác dụng đài sen với tượng quan liêu Âm sinh hoạt đỉnh cột như đã thấy vào mộng, cho những sư đi vòng xung quanh tụng kinh ước cho vua được ngôi trường thọ. Cho nên đặt tên như vậy”. Toàn thư cũng ghi nhận các lần duy tu chùa Diên Hựu vào các năm 1101, 1106, 1249.
Một bốn liệu nữa bởi Phạm Đình Hổ cung cấp qua Vũ Trung tùy cây bút (bản R.1609 tủ sách Quốc gia). Ông mang lại biết: “Chùa Diên Hựu làm việc thời Lý tục call là miếu Một Cột, ở ở bên ngoài cửa Bạch Hổ của hoàng thành, về phía Đông phái mạnh trường Thái Hòa.”
Trạng nguyên nhà Mạc là trần Tất Văn trong bài bác ký ứng chế Diên Hựu trường đoản cú ký gồm tả đại lược như sau: “Một cây cột đá sừng sững thân ao sen, bên trên dựng chông chênh một ngôi lầu, tứ mặt có hiên nhà vòng quanh.” Xem đều lời đó gồm thế biết quy chế to phệ diễm lệ của nó. Tự trung hưng cho nay, ao sen hoang tàn, hành lang đổ nát, chỉ còn cây cột, bên trên đỉnh cột có tòa lầu nhỏ, trong cúng tượng Phật quan tiền Âm Thiên Thủ Thiên Nhãn, phía trước bao gồm bắc cây ước vồng lợp mái cong. Ngôi tiền điện phía nam ao lợp bởi tranh tre. Năm Ất Sửu niên hiệu Gia Long (1805), đắp thành Thăng Long, cây ước vồng bị triệt bỏ, cảnh miếu càng thêm hoang phế. Người dân tương truyền, bùn khu đất trong ao lẫn vô số kể kim sắt…, người ta cho rằng nơi Cao Biền trấn yểm.
Ngoài ra, tại thư viện Viện phân tích Hán Nôm còn lưu lại một văn bạn dạng chép nguyên văn một văn bia với tên Nhất trụ từ bi, mang số hiệu 20917, có niên đại Cảnh Trị năm vật dụng 3 (1665), vì Hòa thượng Tỳ khưu Lê vớ Đạt ghi. Văn bản như sau: “Nước Việt ta trước đây trong phủ quận long biên có một cái hồ vuông. Niên hiệu Hàm Thông (nguyên bạn dạng chép là Phong) nguyên niên nhà Đường (860) dựng một cột đá thân hồ, có tác dụng lầu ngọc nghỉ ngơi trên cột, đặt tượng Phật quan Âm để phụng thờ. Địa khí bình thường đúc linh thiêng, điều cầu xin khi nào cũng được. Đến triều Lý dựng đô sinh hoạt đây, cũng nhân theo đó càng thêm tôn kính, vô cùng linh dị. Lúc vua Lý Thánh Tông chưa tồn tại hoàng tử, thường hương khói cầu tự sinh sống đây. Một hôm ngài mộng thấy Phật quan lại Âm dắt lên phía trên lầu, bế một đứa trẻ đặt vào lòng ngài. Tháng kia Hoàng thái hậu liền có mang hoàng tử. Vua bèn có tác dụng thêm ngôi chùa Diên Hựu ở mặt hữu miếu Một Cột, nhằm mở mang vấn đề thờ phụng, nhằm tỏ rõ sự tôn sùng. Trải bốn triều đại tu sửa phần lớn nhân theo đó, cùng hưởng phúc hà sa”.
Tuy nhiên văn phiên bản này cảm thấy không được độ tin cẩn nên chúng tôi không sử dụng. Từ những tư liệu trên chúng tôi xin được chuyển ra một số ý kiến về miếu Diên Hựu – Một Cột như sau:
Phải chăng miếu Diên Hựu mô phỏng bản vẽ xây dựng chùa Một Cột ngơi nghỉ Hoa Lư?
Ban sơ, khi thi công chùa Diên Hựu, trước chùa, fan ta mang đến dựng một cột đá khủng trên mặt khu đất với đỉnh cột là tượng Phật quan lại Âm ngồi bên trên tòa sen. Lối bản vẽ xây dựng này chất nhận được liên tưởng đến cấu tạo của các Phật tràng, kinh tràng– một loại kiến trúc Phật giáo, thường được dựng lên để kiến thiết công đức. Loại bản vẽ xây dựng này bước đầu thịnh hành vào thời Đường, lan truyền đến Triều Tiên, Nhật phiên bản và Việt Nam. Thời Đinh - Lê làm việc nước ta, khiếp tràng được chế tạo ra dựng khá nhiều, nam giới Việt vương Đinh Liễn từng dựng 100 tòa kinh tràng vào khoảng thời gian Quý Dậu (973).
Phật tràng, khiếp tràng, đa phần là hình bát giác, gồm tía phần đỉnh thân và đế. Trên những mặt của thân chàng thông thường sẽ có khắc gớm phật; chân đế va khắc hoa lá, vân mây, sóng nước; đỉnh va khắc tượng phật, tình nhân tát… Hiện vẫn phát hiện tại 14 kinh tràng loại nhỏ ở kinh thành Hoa Lư Ninh Bình, ngoài ra còn một tởm tràng lớn cao hơn nữa 3 m, bởi Đại Hành hoàng đế Lê hoàn dựng tại miếu Một Cột sống Hoa Lư, trên những mặt của ghê tràng này khắc bài chú trong ghê Lăng Nghiêm và một vài bài kệ. Miếu Một Cột sinh sống Hoa Lư vốn là ngôi miếu cổ thời tiền Lê, được xây dựng theo phong cách chữ “Đinh”, hướng thiết yếu Tây, con kiến trúc bao hàm cột kinh, thiết yếu điện, bên tổ, chống khách, công ty ăn, tháp…
Sách Ninh Bình toàn tỉnh địa chí khảo biện do Vân Bồng Đỗ Tử Mân soạn vào khoảng thời gian 1862 cho biết, mang lại bấy giờ đồng hồ (1826), “tại hai xã Trường im Thượng cùng Trường yên Hạ sống phía tây bắc huyện Gia Viễn vẫn còn thấy rõ cấu tạo nội thành ngoại thành cùng dấu tích và tên thường gọi của Cáp Môn, ước Đông, ước Dền, cầu Mống, Đình Ngang, trường Tiền, chùa Tháp, chùa Một Cột.” Đặc biệt sách mang đến biết, “còn một chiếc cột đá vừa cao vừa to, khắc kinh phật, rêu phủ chẳng thể đọc hết, có lẽ là di tích của miếu Một Cột”. Vậy bắt buộc chăng, khi đế kinh được dời ra La thành, thuở đầu nhà Lý đã mô phỏng phong cách xây dựng kinh đô Hoa Lư? với mẫu miếu Diên Hựu ban đầu, với tởm tràng để trước miếu - đó là được mô bỏng theo miếu Một Cột ở đế kinh Hoa Lư?
Chùa Một Cột thời buổi này chỉ là một trong những phần trong quần thể bản vẽ xây dựng chùa Diên Hựu
Chùa Diên Hựu – Một Cột là một trong kiến trúc Phật giáo được thi công trong viên lâm phía tây Hoàng thành, thuộc khu vực vườn Bách Thảo cùng Bảo tàng tp hcm hiện nay. Dựa vào cảnh quan tự nhiên và thoải mái nơi đây, người ta đào hồ nước đắp núi, trồng cây cối hoa lá, thả chim muông làm cho thành một khu vườn bự riêng đến vua quan liêu hoàng tộc đơn vị Lý. Vết tích núi Sưa, những hồ nước ở khoanh vùng Bách thảo, sông Ngọc Hà… thời nay rất rất có thể là lốt vết còn sót lại của viên lâm Hoàng thành. Được biết viên lâm sống thọ qua thời Lê sơ, vị vua Lê thánh tông từng gồm câu thơ tả vườn cảnh này sau mưa: Viên lâm vũ vượt lục thành ác
Như trên đã nói thì miếu Một Cột ngày nay chỉ là 1 phần trong quần thể kiến trúc chùa Diên Hựu, đó nguyên là 1 Phật tràng được xây dựng phía trước chùa, với cấu tạo là một cột đá chén giác dựng xung quanh đất (sân trước chùa), đỉnh cột là đài sen cùng tượng quan liêu âm (chưa bao gồm điện thờ).
Năm 1106, chùa Diên Hựu được vua Lý Nhân tông cho trùng tu mở rộng, biến chuyển quần thể kiến trúc lớn. Riêng biệt Phật tràng trước sân chùa được thêm vào hầu hết nét mới. Phật tràng được để giữa một hồ vuông thả sen call là hồ Linh Chiểu, trên đỉnh cột là tòa sen mạ vàng. Giữa tòa sen là ngôi năng lượng điện sơn color tía, sườn nóc điện bao gồm gắn mẫu xi vẫn để trang trí với tỵ tà. Trong điện để tượng Phật mạ vàng. Vây quanh hồ sen là hành lang sơn vẽ, vòng ngoài hành lang là hào nước xanh biếc, từng mặt đầy đủ bắc ước vồng nhằm đi vào, ở sân phía trước, phía 2 bên đầu mong dựng nhì ngọn tháp lợp ngói lưu lại ly.
Xem thêm: Du Lịch Vương Quốc Anh - Danh Sách Các Tour Du Lịch Anh
Đến đầu thời Trần, miếu được tu bổ vào năm 1249, vẫn không thay đổi kiến trúc của lần duy tu năm 1106.
Đến thời Mạc, có lẽ rằng tòa sen trên Phật tràng sẽ hư hỏng phải không thấy bốn liệu nhắc đến tòa sen nữa, chỉ còn “Một cây cột đá sừng sững thân ao sen, trên dựng chênh vênh một ngôi lầu, bốn mặt có hiên chạy vòng quanh”.
Sau thời kỳ Trung hưng trong phòng Lê, cùng với việc suy tàn của viên lâm, chùa Diên Hựu hư lỗi dần. Theo ghi chép của Phạm Đình Hổ thì chùa Diên Hựu lợp bằng tranh tre, miếu Một Cột thì ao sen hoang tàn, hiên chạy đổ nát, chỉ còn cây cột, bên trên đỉnh cột gồm tòa lầu nhỏ, trong cúng tượng Phật quan liêu Âm Thiên Thủ Thiên Nhãn cùng một cây mong vồng lợp mái cong phía trước.
Đến năm Ất Sửu niên hiệu Gia Long (1805), đắp thành Thăng Long, cây ước vồng bị triệt bỏ, dấu tích phong cách thiết kế của miếu Một Cột – Phật tràng thời Lý gần như là không còn.
Có tài năng chùa Diên Hựu nằm tại huyệt mạch quan trọng của Long thành?
Như trích dẫn tự Toàn thư ở trong phần đầu bài bác viết, chùa Diên Hựu được xây vào thời điểm năm 1049 để bớt nhẹ sự bất tường cùng tạ ơn đức Phật. Điều này chất nhận được hiểu rằng sự mãi sau của miếu Diên Hựu mang đến sự như ý và mạnh khỏe cho Quốc chủ và Long thành.
Từ xa xưa, tín đồ Thăng Long vẫn truyền tụng, quanh vùng phía tây hoàng thành Thăng Long từng bị Cao biển lớn trấn yểm. Mạch núi đất kéo từ núi Nùng (khu vực điện Kính Thiên) đến khu vực công viên Thủ Lệ ngày này bị giảm đoạn đứt nối chính là dấu tích của sự việc kiện này.
Phải chăng sau thời điểm định đô ở Thăng Long, lúc dò tìm được huyệt mạch bị trấn yểm, đơn vị Lý đã đến xây miếu và để một Phật tràng to ở đây sẽ giúp đỡ hóa giải cùng điện an ghê đô? Tên chùa được đặt là Diên Hựu mang ý nghĩa kéo nhiều năm mãi mãi sự giỏi lành đến kinh đô. Trong đợt trùng tu năm 1106, nhằm khai thông huyệt mạch, tín đồ ta đang đào ao Linh Chiểu nhằm Phật tràng làm việc vào vị trí vị trí trung tâm ao. Ao được đặt là Linh Chiểu (Ao Thiêng) chắc hẳn rằng để nói về việc linh thiêng của khu vực này (điều này cũng phân tích và lý giải vì sao bùn khu đất trong ao bao gồm lẫn tương đối nhiều kim sắt). Đồng thời, cùng rất việc không ngừng mở rộng chùa, vua Nhân tông cũng bắt đầu thực hiện nghi máu tắm Phật rất trọng thể để cầu an lành cho kinh đô và nước nhà vào mồng một các tháng tại đây, nghi máu này sau vươn lên là lệ thường.
Chùa Một Cột vào thời Lê Sơ, thời Mạc và sau khi nhà Lê trung hưng tuy không còn vị trí như nghỉ ngơi thời Lý - Trần, tuy vậy vẫn được giữ lại gìn coi trọng, phần đa lời lẽ mệnh danh sự thiêng liêng của miếu của văn thần đơn vị Lê và nhà Mạc chứng tỏ đây vẫn thực sự là vùng thiêng. Thời Lê mạt, miếu bị bỏ hoang tàn. Ko bao lâu nhà Lê mất, Thăng Long mất vị trí là khiếp đô.
Năm 1955, sau khi được phục dựng, chùa Một Cột được xem như biểu tượng của tp. Hà nội trong các thập kỷ. Chỉ còn khi Đổi mới đến nay, ý nghĩa sâu sắc đó bắt đầu phai nhạt dần.
Kết luận
Qua rất nhiều gì đã trình diễn ở trên, theo bọn chúng tôi, miếu Diên Hựu - Một Cột không chỉ là là một di tích lịch sử văn hóa quan trọng của Thăng Long – hà nội thủ đô mà còn là một biểu tượng tâm linh. Bởi đó, việc trùng tu chùa Diên Hựu – Một Cột là vô cùng cấp cho thiết, với phải là một trong cuộc đại trùng tu để mang chùa Diên Hựu – Một Cột quay lại nguyên diện mạo ban đầu của nó. Mặc dù cuộc đại tu bổ này chẳng thể được tiến hành một giải pháp vội vàng như đã làm cho ở các di tích khác. Vị trùng tu sửa chữa tùy tiện, chúng ta đã mất đi 1 loạt ngôi chùa quý giá quanh hồ tây như Trấn Quốc, Kim Liên, Tây Hồ, Tảo Sách, Trích Sài, Võng Thị… cùng với rất nhiều di tích cực hiếm khác bên trên khắp tổ quốc từng góp thêm phần tạo nên bộ mặt văn hóa truyền thống tinh thần của người việt Nam. Để miếu Diên Hựu – Một Cột trở lại đúng với tầm vóc của nó, hãy thận trọng trong mùa trùng tu này, cần tìm hiểu thêm ý kiến đóng góp góp của những nhà chuyên môn thực thụ với sử dụng ngân sách đầu tư thật say mê đáng. Nếu không thể có tác dụng lớn, chúng ta chỉ đề xuất sửa chữa nhỏ và chờ cho đến khi hội dủ điều kiện, chứ chớ vội vã kẻo di họa đến hậu thế.
