Đám tang phan châu trinh

Một ngày đầu năm mới năm Bính dần dần 1926, chí sĩ Phan Châu Trinh sẽ ra đi dài lâu tại dùng Gòn. Đám tang của ông, dưới loại nhìn của phòng nghiên cứu vãn Hoàng Xuân Hãn, là một trong “Big Bang của lòng yêu thương nước”.

Bạn đang xem: Đám tang phan châu trinh

Lễ tang Phan Châu Trinh năm 1926. (Ảnh bốn liệu)

Sau 14 năm sống trên khu đất Pháp với vô cùng nhiều vận động sôi nổi, Phan Châu Trinh không hề mơ hồ về một nước Pháp theo lòng tin “dân quyền” của Montesquieu với J.J Rousseau và ông đã chua chát thốt lên: “Bấy lâu nay, bọn mình nghỉ ngơi bên này có đăng báo chương, hô hào những hạng fan Pháp bao gồm lương tâm ngõ hầu giúp người An Nam tiến công đổ cường quyền áp chế, nhưng hiệu quả chẳng được là bao” (Thu Trang, Những hoạt động của Phan Châu Trinh tại Pháp, 1911-1925, NXB Đông phái mạnh Á, 1983, trang 135).

Phan Châu Trinh đưa ra quyết định về nước thường xuyên công cuộc đương đầu bất bạo động, thực hiện đường lối khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh. Sau không ít lần ông đòi chính phủ nước nhà Pháp cho trở về nhưng mà bị từ chối, cho năm 1924, lúc thấy sức khỏe ông đang suy kiệt, họ bắt đầu cho về. Ông ngay tắp lự viết thư nhờ cất hộ Nguyễn An Khương dựa vào cụ cho những người con trai là Nguyễn bình an sang đón về.

Nói về mọi giờ phút cuối của thân phụ mình, bà Phan Thị Châu Liên cho biết thêm trên tạp chí Bách Khoa số tháng 3-1974: “Người ngoài khi nghe tới tin cậu tôi bị suy kiệt tưởng đâu vẫn phều phào ko cựa nổi, không nói nổi. Mà lại thật ra cậu tôi vẫn tồn tại nói với nói khôn xiết hăng, khẩu ca tự như từ vai trung phong can vọt ra chứ chưa phải từ thể xác khánh kiệt nữa… Đêm cuối cậu tôi bảo cầm cố vải trải giường mang lại cậu ở rồi vĩnh biệt hết bạn bè trước lúc trút hơi thở cuối cùng, từ tốn ra đi”.

Huỳnh Thúc chống là bạn cuối cùng gặp Phan Châu Trinh, kể lại: “Khi mang lại Sài Gòn, bệnh dịch Tây hồ (hiệu của Phan Châu Trinh) đã trầm trọng, không ngồi dậy được chỉ ngó nhau cười cơ mà nhân khi nói chuyện mà bao gồm lời vĩnh quyết: “Hai ta được thấy nhau trên trần gian này một khoản ngắn ngủi cũng đủ rồi, can trường bình sinh đang soi dọi nhau, không buộc phải bàn nhiều”. Đêm đó Tây hồ nước qua đời!”.

Linh cữu Phan Châu Trinh được quàn tại khách sạn Bá Huê Lầu, số 54 con đường Pellerin (nay là mặt đường Pasteur). Một Hội đồng Trị sự 16 bạn gồm đủ gần như thành phần và địa phương được thành lập do Bùi quang đãng Chiêu thống trị tịch để tổ chức triển khai “quốc tang” đến Phan Châu Trinh.

Trước khi tổ chức tang lễ, Phan Khôi viết lời hiệu triệu gửi quốc dân đồng bào thông báo cái chết và nêu công đức của phòng cách mạng. Ban tổ chức đã nêu rõ chân thành và ý nghĩa và phương pháp tổ chức tang lễ: “Nhà bí quyết mạng Phan Châu Trinh suốt thời gian sống tranh đấu cho chính đạo quốc gia, mang lại áp bức của dân tộc, nay tín đồ tạ thế, thì toàn dân nước ta phải bao gồm bổn phận làm tang lễ linh đình nhằm mọi fan công dân tham dự, đền đáp một phần công ơn của tín đồ đối với giang sơn dân tộc”... “Ở thành phố sài gòn và vùng kề bên các ngôi trường học với nhà buôn công nghệ An phái mạnh sẽ tạm dừng hoạt động ngày 4-4. Từng tỉnh cử một đại biểu về sài Gòn để dự lễ, chỗ nào không về dự được thì tổ chức triển khai lễ truy nã điệu trên chỗ”. Lời đạt cũng căn dặn: “Ban tổ chức triển khai đã chuẩn bị vải đen, vải trắng làm băng tang. Xin chớ mua các hương, vòng hoa mà lại lãng phí. Tiền phúng viếng dành riêng để xây đắp mộ phần, dựng tượng vắt và xuất bản sách vở truyền bá tứ tưởng của cụ”.

Xem thêm: Bảng Cải Cách Tiếng Việt Phiên Bản Mới, Bảng Chữ Cái Tiếng Việt Cải Cách 2018

Tang lễ được cử hành theo nghi thức quốc tang. Đại diện những nhà giải pháp mạng, những đảng phái, công chức, học sinh, thợ thuyền, các điền chủ các đến nghiêng mình trước linh cữu tín đồ quá cố, mỗi ngày có đến hàng ngàn người. Tất cả các báo tp sài gòn đều đăng bài và hình ảnh về lễ quốc tang cùng lời phân ưu của những cá nhân, đoàn thể so với gia đình Phan Châu Trinh.

Ngày đưa tang (4-4) gồm hơn 1/4 dân số thành phố sài thành - Gia Định cùng với độ 100.000 fan để tang lặng lẽ theo sau cỗ ván (lúc này số dân nước ta khoảng 16 triệu, thành phố tp sài gòn - Gia Định chưa đến 350.000 người). Dọc hai bên đường di quan, những nhà hàng, tiệm buôn phần đa đóng cửa, các nơi bày hương án trước nhà nhằm tiễn đưa.

Tại khoanh vùng nghĩa trang bao gồm hơn 200 biểu ngữ, bích chương, câu đối viết bằng tía thứ chữ Hán, Nôm, Quốc ngữ mệnh danh nhà ái quốc vĩ đại. Theo GS. Chương Thâu, tất cả đến hàng ngàn thư từ, câu đối, năng lượng điện tín gửi đến Ban tổ chức với mặt hàng chục ngàn người ký tên phía dưới. Trước khi hạ huyệt, nhiều bài xích điếu văn được tuyên đọc bằng những lời bi ai, xúc động, phân bua lòng thương tiếc nuối Phan Châu Trinh với xin hứa đã kế tục sự nghiệp trổ tài của ông cho đến khi thành công.

Có hàng trăm ngàn nhân vật lừng danh thuộc đủ đều thành phần, quan tiền điểm, khuynh hướng cả trong và ngoại trừ nước đã tham gia lễ tang, lễ truy nã điệu hoặc nhờ cất hộ câu đối share sự mất mát khổng lồ này, tiêu biểu vượt trội có: Phan Bội Châu, Lương Văn Can, Ngô Đức Kế, Lê Huân, Huỳnh Thúc Kháng, Dương Bá Trạc, Hoàng Tăng Bí, Lê Dư, Phạm Quỳnh, Nguyễn Văn Vĩnh, nai lưng Trọng Kim, è Tuấn Khải, Lê Thước, Võ Liêm Sơn, Phạm Liệu, Bạch Thái Bưởi, è Đình Nam, Nguyễn núm Truyền, Phan Văn Trường, è Huy Liệu… Cognaq (Thống đốc nam Kỳ), Yves Chatel (Giám đốc Công chánh Đông Dương), Maurice Violette (Toàn quyền Algérie)...

Ban tổ chức cũng nhận ra số tiền phúng điếu lên đến mức hơn 10.000 đồng (tương đương 18 tỷ vnđ ngày nay) nhằm xây phần chiêu mộ cho cụ.

GS. Chương Thâu nhấn định: “Chưa gồm một nhân vật kế hoạch sử, nhân vật văn hóa truyền thống ở việt nam từ trước cho đến thời đặc điểm này đã đã đạt được sự trọng vọng vĩ đại và một cảm tình sâu sắc đến như vậy!”. Theo nhà nghiên cứu Hoàng Xuân Hãn, đám tang của Phan Châu Trinh là “Big Bang của lòng yêu thương nước”, mượn ý vụ nổ phệ mà các nhà khoa học có niềm tin rằng đã tạo nên vũ trụ để nói về việc “kích hoạt” lòng ái quốc xuất phát từ 1 đám tang.