An nam chí nguyên

Theo Trương Tú Dân, Giao Chỉ tổng chí là một trong cuốn “địa phương chí” (difang zhi 地方誌) được viết vào đầu nạm kỉ XV vào thời Minh thuộc. Theo đó, đây là một văn bạn dạng cực kì quan trọng khi mà nó chứa đựng một vài thông tin nhanh nhất có thể được biên chép về khoanh vùng này.

Các học giả Việt Nam nghi ngại những tin tức chép về khu vực này được giữ lại ở “Trung Quốc”. Bọn họ ngờ rằng thông tin này bị biến đổi cho mục tiêu chính trị.

Cá nhân tôi thấy những nghi vấn như thế là khó chứng minh, và cũng tương đối khó tin. Trong những lúc đó, một trong những tài liệu giá trị nhất để tò mò lịch sử vn vẫn không được đọc, chưa được dịch và chưa được nghiên cứu năm này qua năm khác.

Cho những ai đọc được giờ đồng hồ Trung, tôi kèm theo tiểu luận của Trương Tú Dân dưới đây:

Zhang Xiumin

Phát hiện tại về Giao Chỉ tổng chí thời Vĩnh Lạc

Người dịch: Hoa Quốc Văn

Giao Chỉ tổng chí thời Vĩnh Lạc (3 quyển)<1>, là cuốn địa phương chí (địa giới tương đương với khu vực miền bắc của nước nước ta cộng hòa ngày nay) được tu biên soạn bởi ba chính sứ ty new được thiết lập cấu hình sau năm Vĩnh Lạc máy 5 thời Minh (1407). Sách không được chép vào thiên Nghệ văn chí của Minh sử. Trong nước, sách đã trở nên thất lạc hơn 500 năm. Năm 1932, khi xuất phiên bản cuốn sách tại Hà Nội, Việt Nam, fan Pháp sẽ ghi nhầm tên sách là An nam chí nguyên <2>. Tủ sách Bắc tởm nhân thương hiệu cuốn sách bởi tiếng Pháp với nhân bài bác khảo cứu dài bởi tiếng Pháp, lúc biên mục thương hiệu sách, đã biên vào thư mục sách giờ Tây, các thư viện khác cũng tương đối ít có giữ tàng văn bản, vì thế mà hết sức ít bạn ở trong nước biết gồm văn bản này.

Sách vốn ko đề tên bọn họ tác giả. Cách đây không lâu có người địa thế căn cứ vào khảo cứu giúp của bạn Pháp, mang lại sách vì Cao Hùng Trưng người Quế lâm thời Minh mạt Thanh sơ biên soạn. Xét ph “Tổng yếu” sinh sống đầu sách, thì đó chính là sách “An phái mạnh chí kỉ yếu” vì vị Giáo thụ Nho học phủ tư Minh, Quảng Tây thời Thanh là Cao Hùng Trưng soạn. Bài xích Tự tự của mình Cao nói nhân tổng đúng theo sách tỉnh chỉ (tức Quảng Tây thông chí), cùng hai sách Minh sử kỉ sự phiên bản mạt của cốc Ứng Thái, Sứ sự kỉ yếu ớt của Lí Tiên Căn nhưng soạn thành sách này; đề thương hiệu là An nam giới chí kỉ yếu. Vì vậy cuối sách vẫn phụ thêm nguyên văn sách của mình Lí với họ Cốc, mỗi sách một đoạn. Sách này tường thuật các sự kiện lịch sử hào hùng quan hệ Trung Việt, dừng lại ở câu hỏi hòa giải tranh chấp thân họ Lê cùng họ Mạc vào thời điểm năm Khang Hi đồ vật 30 (1691). Câu chữ giản lược, khỏi rất cần phải nói. Sách của mình Cao hiện này cũng ít truyền, duy thư viện Đại học Nam Kinh bao gồm lưu duy trì một bạn dạng khắc thời Thanh. Bìa sách gồm 3 chữ to đề “An phái nam chí”, đầu quyền đề “An phái nam chí kỉ yếu” <3>. Quyển đầu tất cả hai bài bác tựa “An phái mạnh chí kỉ yếu” của họ Cao cùng Hoàng Lương Kí người đất Mân vào năm Khang Hi trang bị 30, thứ mang đến là bài xích nguyên từ “An nam chí” của họ Cao. Có lẽ rằng sách của họ Cao nguyên tên là “An nam giới chí”, kế tiếp đổi tên thành “An nam giới chí kỉ yếu”. Bạn dạng Hà Nội bây chừ không bao gồm hai bài xích tựa “An phái mạnh chí kỉ yếu” của họ Hoàng, bọn họ Cao, chỉ chép bài bác nguyên từ bỏ An phái nam chí. đơn vị hán học tập Pháp, tác giả của cuốn Tần đại sơ bình nam giới Việt khảo là L.Aurouseau với E. Gaspardone vì thế đọc nhầm thương hiệu sách là An phái mạnh chí nguyên. Phân vân rằng mấy chữ “nguyên tự” An phái nam chí tức bài xích tựa cũ của họ Cao, chứ chưa hẳn là bài tựa sách An phái nam chí nguyên. Đọc sai tên sách, bèn thành chuyện cười. Và nhà vua Vĩnh Lạc đã đổi tên An nam giới thành Giao Chỉ, sách nhà nước hiển nhiên quan yếu lại xưng là An Nam, cũng hoàn toàn có thể thấy người đổi tên không biết điều đó.

Sách Tổng yếu ớt dẫn dụng trước tác của người đời Thanh, lại gọi triều Thanh là “bản triều”. Mà lại cả sách lại số đông gọi triều Minh là “quốc triều”, quân nhóm Minh là “quan quân”, triều Nguyên là “tiền Nguyên”. Trường hợp quả là vì một tay bọn họ Cao viết, thì trước sau cấp thiết có mâu thuẫn như thế. Sau nguyên văn của ly Ứng Thái, thông suốt là “Kiến Xương phủ”, chẳng có thứ tự gì, khí văn đứt đoạn, khiến người hâm mộ thấy tai ác lạ, qua nghiên cứu và phân tích kĩ, bắt đầu biết từ phần kiến Xương phủ trở đi, là tổng chí những phủ thị xã ở Giao Chỉ được ghi chép thời Minh sơ. Đại khái chính là “Giao Chỉ quận chí” được biên chép trong bình định Giao phái mạnh lục của Khâu Tuấn <4>. Khảo Văn Uyên các thư mục thời Minh có hai dạng Giao Chỉ tổng chí, Thông chí, mà bạn dạng này mấy lần dẫn dụng Giao chỉ thông chí, hiểu được tên sách này hẳn là Giao chỉ tổng chí mà chưa hẳn là An nam chí nguyên.

Năm Vĩnh Lạc lắp thêm 10 (1412) và thứ 16 (1418), từng gấp đôi ban tía “Tu chí phàm lệ” <5>. Bởi Giao mới chỉ được sáp nhập vào bạn dạng đồ Trung Quốc, đề nghị cũng vâng mệnh tu chỉnh. Nay nội dung bạn dạng này chia làm 12 một số loại “kiến trí duyên cách, phận dã, cương vực, thành trì, sơn xuyên, phường quách trấn thị, thổ sản, cống phú, phong tục, hộ khẩu, học tập hiệu, quân vệ, quận huyện giải xá, tự tiệm từ miếu, kiều lương, cổ tích, thiến tích, nhân vật, Tiên Thích, tạp chí, thi văn”, cùng với phàm lệ năm lắp thêm 16 hoàn toàn giống nhau. Chẳng qua phần “kiến trí duyên cách”, trước phần loài kiến Xương phủ, quyển đầu bản này, đã biết thành khuyết đi một ít. Trong các số ấy loại “cổ tích”, thì phàm lệ năm máy 10 lại chia bé dại ra làm “thành quách rứa chỉ, cung thất, đài tạ, lăng mộ, quan tái, nham động, viên trì, tỉnh giấc tuyền, pha yển, cảnh vật”, so với bản này cũng tương đồng; duy chỉ thiếu hụt “đài tạ, lăng mộ” mà lại thêm “tân độ”, lại đổi “quan tái” thành “quan ải”. Trong sách mấy lần kể tới việc “kính cẩn theo phàm lệ”… vị vậy thể chế sách này trọn vẹn căn cứ theo phàm lệ được ban cha hai lần đương thời; chẳng qua sau phần “quân vệ” bao gồm thêm phần “chiến vạc huân tích, thủ ngự huân tích” nhưng mà thôi. Trong sách 2 lần dẫn dụng “Vĩnh Lạc ngũ niên tu tri sách”, kể bài toán đến năm Vĩnh Lạc đồ vật 17 (1419) thì dừng lại. Như vậy biết rằng câu hỏi tu soạn trong vòng năm thứ 17, có lẽ rằng là tự bàn tay của bọn Hoàng Phúc ở bố Chánh sứ ti với Án gần kề sứ ti Giao Chỉ mà lại ra. Trong sách phần lớn dẫn dụng report điều tra, làm hồ sơ của 17 phủ, châu, thị trấn ở kia đương thời. Vày vậy phía bên trên trang đầu của bạn dạng tiếng Pháp ghi “Collection de texts et Documents sur L’ Indo-chine – Ấn Độ đưa ra Na chủ yếu văn dữ đương án vựng tập”. Ở giữa đề là “Ngan-nan Tche Yan – An phái mạnh chí nguyên”. Một họ Cao sau 200 năm, vốn là 1 giáo quan bình thường, há có thể nhòm được mọi hồ sơ, văn thư thời Minh kiểu như thế ư? Sách này tư liệu phong phú, là cuốn sách luôn luôn phải có để nghiên cứu và phân tích các phương diện: thiết yếu trị, quân sự, khiếp tế, văn hóa, phong cách xây dựng của đất Giao Chỉ thời Minh sơ. Như: tùy chỉnh thiết lập 837 nha môn to nhỏ, 19 thành, đôi mươi đồn, 161 trường học (trong đó đậy 14 trường, châu 34 trường, thị trấn 113 trường, 374 “cấp đệ phô” (dịch trạm) ; 335 cầu, 861 chùa, quán, đền, miếu. Cù trở lại phía hai bên bờ Đông Tây của sông Lô ngơi nghỉ Đông Quan, tàu thuyền đầy bến, thường bị cản trở vì sóng gió, anh quốc công Trương Phụ mới ý tưởng ra ước nổi nhằm tiện đến giao thông. Lại phụ thêm cách loại văn khiếu nại đương thời như văn lộ bố, bảng văn, bao gồm mấy bài xích mà Vĩnh Lạc thực lục không chép, đa số là những tư liệu cực kì có cực hiếm bậc nhất.

Xem thêm: Đại Tống Thiếu Niên Chí Tập 1 Vietsub, Đại Tống Thiếu Niên Chí

Căn cứ vào đối chiếu ở trên, có thể biết cái thương hiệu “An nam giới chí nguyên” ở bạn dạng Hà Nội, thực chất là do hai sách đi cùng với nhau nhưng mà thành. Phần “Tổng yếu” bao gồm hơn 13.000 chữ, mọi là nguyên sách An phái mạnh chí kỉ yếu của mình Cao. Sót lại 3 quyển với trên 50.000 chữ, mọi là Giao Chỉ tổng chí. Sách của họ Cao là sách vì chưng tư nhân làm ra, đối với Giao Chỉ tổng chí là sách ở trong nhà nước, đặc thù khác nhau, câu chữ cũng khác. Rồi bị rứa hoa thay đổi cây, đem hai sách gượng ghép lại, nhưng mà 2 thành 1, thiệt là mắt cá lẫn với phân tử châu. Có lẽ rằng do sách gốc vốn là bạn dạng sao, người sao chép đem nhị sách chép có tác dụng một nhưng mà thành một sách. Chính vì như vậy nên mang 1 chia thành 2, đề xuất chia nó ra làm cho 2 sách, để nhưng mà trả lại khuôn phương diện thật của Lư Sơn.

Sách Văn Uyên những thư mục vày Dương Sĩ Kì biên định vào thời điểm năm Tuyên Đức thứ tư (1429) thời Minh, ở đội thư mục máy 3 mới được ghi phiên hiệu là “Vãng”(*), có biên chép Giao Chỉ thông chí, Giao chỉ tổng chí <6> và “phủ chí” của 16 đậy ở Giao Châu (trong 17 tủ khuyết mất “Lạng Sơn đậy chí”). Giả dụ tất cả tư liệu tương đối ít thì gộp 2,3 che thành một thiên, như “Kiến Xương, Trấn Man nhị đậy chí”, “Phụng Hóa, con kiến Bình nhị bao phủ chí”, “Tân Bình, Thuận Hóa, mừng quýnh tam tủ chí” là 1 sách; lại có “Quảng Oai, Gia Hưng, Quy Hóa, Tuyên Hóa, Diễn Châu ngũ châu chí” là 1 trong những sách. Các sách này không biết số quyển, fan tu soạn cùng ván khắc, có khả năng là nguyên bạn dạng hoặc phiên bản sao. Thời Tuyên Đức với Vĩnh Lạc siêu gần nhau, vì vậy gọi là “tân chí”, phiên bản cũ tàng trữ làm việc Đại nội Bắc Kinh phần lớn sớm bị thất lạc, thiệt là xứng đáng tiếc. Phương chí đời Vĩnh Lạc thời Minh sơ, còn ở trong nước cực kỳ ít. Duy chỉ tất cả Giao Chỉ tổng chí, mặc dù bị tín đồ nước Pháp sửa thay tên gọi, nhờ suôn sẻ mà vẫn còn, thực là lông phượng sừng lân, phiên bản quý hiếm gồm vậy.

Sách này xuất bạn dạng ở Hà Nội, bởi vậy trong các học giả Việt Nam, không ít người được thấy nó, nhưng cho ngay đa số học gia vn trứ danh cách đây không lâu vẫn tin vào sự khảo gắn thêm của Gaspardone, cho chính là sách của Cao Hùng Trưng. Điều này rõ ràng là sai lầm. Vả lại còn nói rằng “An phái nam chí nguyên của Cao Hùng Trưng thời Minh, thành sách vào thời Thanh Sơ”. Chúng ta Cao làm quan vào thời gian cuối đời Khang Hi, cách thời khắc nhà Minh bại vong đến sáu bẩy mươi năm, há có thể gọi là fan thời Minh? hơn 40 năm nay, học mang trong và quanh đó nước trước sau mọi không rõ bản chất của sách này, lấy ngoa truyền ngoa, chính vì thế nói Minh nói Thanh loạn lên là vớ yếu. Lại nghe nói ở hà nội vẫn còn có cuốn Giao Châu chí không rõ biên soạn giả, là sách đã thất truyền ở Trung Quốc, lừng chừng với sách Giao Châu tổng chí này có khác nhau gì không. Tiếc nuối rằng không tồn tại cơ duyên đến quận long biên (Hà Nội) để khám phá khảo đính, nghiên cứu và phân tích so sánh.

Hiện tại số đông người phân tích Việt Nam, tất cả đều thấy sự khuyết thiếu những sách chăm đề (sử địa) gồm tính hệ thống. Trường đoản cú Hán Đường mang đến Tông Nguyên những trước tác của việt nam ghi chép về lịch sử địa lí Giao Châu không ít tới hơn 40 tựa; nhưng hình như đã thất tán hết. Hiện tại cuốn An phái mạnh chí lược (20 quyển) của Lê Tắc lưu giữ truyền hơi rộng, là bản in chì của Lạc Thiện Đường nghỉ ngơi Thượng Hải vào khoảng thời gian Quang Tự ngay cạnh Thân đời Thanh (1884) của một người Nhật Bản, không đúng ngoa vô cùng nhiều. Mà bản Tứ khố toàn thư tại Văn Tân các, sai lạc mất đuối còn đến cả hoang đường. Trong đời Gia Tĩnh đơn vị Minh, cuốn danh tác Việt Kiệu thư (20 quyển) của Lý Văn Phượng người Quảng Tây, trước sau cũng ko có bản khắc in trong nước, chỉ có bạn dạng sao lưu luyền, sai trái không ít. Cùng với bản Giao Chỉ tổng chí đời Vĩnh Lạc này, chúng là ba cuốn sách tham khảo đặc biệt quan trọng nhất của những người nghiên cứu lịch sử Việt Nam. Trong những khi tiến công vào văn hoá khoa học, các mặt đều nên kíp tư liệu, hi vọng giới xuất bản có thể chỉnh lí và ra mắt rộng rãi những văn bạn dạng này.

Chú thích:

1) mon 7 năm 1949, mượn được một bản An nam giới chí lược của tủ sách Bắc Kinh, nhờ bằng hữu Thịnh Triệu Mẫn sao lục cả sách, bao nhiêu năm qua chỉ biết tư liệu trong sách đó khôn xiết quý giá, đắn đo rằng nó là cuốn Giao Chỉ tổng chí.

2) Tên bởi tiếng Trung của sách tất cả 4 chữ béo “An phái mạnh chí nguyên”, bên cạnh có loại chữ “Hà Nội Tây lịch 1931 phạt hành”, dưới có cái chữ “Pháp Quốc Viễn Đông học viện đính san” (2 sản phẩm nhỏ). Trang ghi tên bởi tiếng Pháp ghi 1932.

3) “An phái nam chí” (An phái mạnh chí kỉ yếu) của mình Cao”, năm 1963, được một ông bạn già là bè bạn Giám đốc tủ sách Đại học tập Nam tởm là Thi Diên Dung nhờ bạn hữu Vương Thụ Đàm sao lại. Sách bị nghi là bản nguyên xung khắc đời Khang Hi thời Thanh cùng đếm được 13154 chữ, đầu sách phụ thêm địa đồ.

4) bọn họ Khâu nói: “Tôi nhân khảo những bảng văn, lộ tía trong sách Giao Chỉ quận chí,… cho rằng cuốn ghi chép này”. Nay ở phần thi văn của sách này, gồm chép: bảng văn của lũ Chu Năng, bài bác văn lộ bố bình định An phái nam của quan Tổng binh là Tân Thành hầu Trương Phụ, và bài văn lộ bố an toàn Nam hiến phu, rồi biểu văn Tiến hạ bình định An Nam. Thứ đến là 2 văn kiện: chiếu thư về việc ban đầu đặt Giao chỉ tam ti cùng Quân dân nha môn, bảng văn Thân minh giáo hoá; bài biểu Tiến hạ Giao Chỉ thái bình của Hoàng Phúc; phần nhiều là những bốn liệu cực kì quý giá, bao gồm mấy bài bác là: Vĩnh Lạc thực tế, sách Việt kiệu thư của mình Lí không chép. Bọn họ Khâu nói sách Giao Chỉ quận chí chép các bài lộ ba và bảng văn. Nay phiên bản này gồm lộ bố và bảng văn, vậy nói cách khác Quận chí thực tế chính là Tổng chí. Hoặc ngờ rằng Giao Chỉ quận chí chỉ là tên gọi khác của Giao Chỉ bao phủ chí, lệ thường thời Minh Thanh chỉ có 1 phủ, 1 châu mới có thể gọi là một trong quận. Xét thương hiệu quận chí mà họ Khâu dùng, hoàn toàn có thể chỉ tên quận cũ theo nghĩa rộng, như phái mạnh Hải, Quế Lâm, Tượng Quận. Văn Uyên các thời Minh bao gồm chép Giao Chỉ thông chí, Tổng chí, lại có Giao Châu che chí mà không có Giao Chỉ quận chí. Do vậy loại gọi là “quận chí” của họ Khâu, hẳn chỉ “tỉnh chí”, mà không hẳn là “phủ chí”.

5) Đại Minh Vĩnh Lạc năm sản phẩm công nghệ 10, phát hành phàm lệ, xem thọ Xương huyện chí thời Gia Tĩnh. Phàm lệ năm lắp thêm 16, xem bài xích tựa Thiên Nhất các phương chí mục của Phùng Trinh Quần.

6) Ông các bạn là gs Đàm Kì Tương hoài nghi Giao Chỉ thông chí, Giao Chỉ tổng chí thực ra chỉ có một sách. Ông nói: “Tu soạn phương chí một tỉnh, là một trong sự kiện tương đối quan trọng. An phái mạnh được sáp nhập vào bạn dạng đồ trung hoa chỉ có hai mươi năm (Vĩnh Lạc năm máy 5 cho Tuyên Đức năm máy 2, tức 1407 – 1427), theo lẽ thường xuyên tình, cần thiết tu soạn ngừng 1 lần, lại làm một lần nữa, vì chưng vậy có chức năng trên thực tiễn chỉ gồm một các loại sách. Lúc sao truyền thương hiệu sách không thể giữ nguyên, lúc Văn Uyên những sao chép, chỉ căn cứ vào tiêu đề, phải liệt kê làm 2 mục không giống nhau, chưa bao quát được văn bản của chúng”. Tiếng nói ấy có vẻ cũng đều có lí. Chẳng qua ông nói bản Hà Nội “chỉ có 3 quyển, là tổng chí của một tỉnh, cần thiết giản lược như thế, vì vậy sách này nhiều khả năng là một bạn dạng trích sao bạn dạng thông chí hoặc tổng chí”. Ấy là mọi người có một quan điểm nhận khác nhau. Văn Uyên các chép địa phương chí Giao Chỉ, đều không tồn tại số quyển. Bạn dạng Hà Nội ghi 3 quyển, ấy là nguyên bản hay người đời sau phân chia, vẫn chưa thể khảo được. Khi tu biên soạn địa phương chí Giao Chỉ, nhân khuyết thiếu giấy tờ để tham khảo, tài liệu tự nhiên và thoải mái sẽ không quá nhiều, do vậy gồm chỗ 2,3 tủ hợp thành một sách. Nay cuốn tổng chí này, cả sách gồm hơn 50.000 chữ, cấp thiết cho là quá giản lược, rộng nữa không tìm kiếm thấy vệt tích của vấn đề trích sao.

(Mùa xuân năm 1975, viết tại Chiêm Sơn, thị trấn Thặng, có tác dụng thành bài xích bạt, chép sau bạn dạng sao sách Giao Chỉ tổng chí. Mùa xuân năm <19>78, có tu sửa một chút, đổi tên như hiện tại nay).

Chú thích:

Ông Phạm Hoàng Quân ý kiến đề nghị dịch nơi này là: “đặt ký hiệu chữ “Vãng” vào Tân chí, xếp vào nhóm thư mục dự trù thiết bị 3”. Ông cũng lưu lại ý: “Tôi chưa tận đôi mắt nhìn bạn dạng sách tất cả ký hiệu ghi chữ “Vãng” vào Văn Uyên các thư mục thời Minh, cơ mà tôi nghĩ rằng chắc rằng chữ “Vãng” ở chỗ này dùng theo nghĩa “sau/ giữ lại sau”. Và về sau này, vào Tứ khố toàn thư bên Thanh, đang đổi cam kết hiệu “Vãng/往” bằng chữ “Tồn mục/存目” (mục lục nhằm lại) đối với các sách còn nghi ngờ về câu chữ và các sách không cân xứng với cách nhìn chính trị của triều đại. Mục lục số sách này nằm trong “Tứ Khố toàn thư tồn mục”, chúng không có trong “Tứ khố toàn folder lục đề yếu”. Công ty chúng tôi xin tiếp thu một phần và khắc ghi để fan hâm mộ cùng suy nghĩ. Nhân đây, xin rất cảm ơn ông Phạm Hoàng Quân đã góp ý cho chúng tôi một số nơi còn chưa chuẩn trong phiên bản sơ dịch! (Hoa Quốc Văn)